Ο Δημήτριος Καρατζένης, Δικηγόρος και 7 φορές βουλευτής Άρτας μας άφησε εμάς, στους Αρτινούς το βιβλίο, ( Η Άρτα εις την επανάστασιν του 1821), εκδοθέν το 1978. Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο και όχι μελετώντας το διαπιστώνεις αμέσως ότι η προσπάθεια του να μαζέψει αυτό πρέπει το υλικό να έκανε πολύ μεγάλο κόπο και χρόνο για την συγγραφή του.
Δεν είναι ένα βιβλίο βγαλμένο από το μυαλό του ή την ζωή του , είναι μία αγωνία με πολύ χρόνο να βρει στοιχεία , γιατί ασχολήθηκε με ονόματα και στοιχεία για αυτά. Έτρεξε και έψαξε παντού σε 18 σημεία του κράτους από γενικά αρχεία κράτους, Στρατιωτική Γραμματεία , μέχρι χειρόγραφα αγωνιστών. Ξεφύλλισε 30.000 φακέλους και γράφει ότι υπάρχουν 150.000 έγγραφα σε διάφορα υπουργεία.
Όπως αναφέρει στην εισαγωγή η Άρτα ήταν από τα πρώτα σημεία της χώρας που έφτασε το μεγάλο μυστικό της Φιλικής Εταιρείας το 1818. Το έμαθαν οι Μοστραίοι από το Πέτα, ο Γώγος Μπακόλας, ο Γ. Τσαρακλής, ο Γιάννης Μακρυγιάννης, οι αδελφοί Κοτελίδα, ο Οικονόμου από την Σκουληκαριά κι άλλοι. Μόλις έφτασαν τα πρώτα μηνύματα από τον Μοριά, ο Γιώργος Καραϊσκάκης που είχε θητεύσει στην αυλή του Αλή Πασά, γύρισε από την Λευκάδα και πήρε τα βουνά, τα Τζουμέρκα και έφτασε μέχρι Μελισσουργούς. Σχημάτισε την πρώτη ομάδα του με παλληκάρια από Πράμαντα και Μελισσουργούς.
Στο βιβλίο αναφέρονται περί τα 500 ονόματα αγωνιστών που επίσημα συμμετείχαν στον αγώνα του 1821 με χαρτιά και αναγνωρίσεις από το κράτος αργότερα. Αναφέρει ότι οι περισσότεροι δεν καταγράφηκαν καθότι εδώ ήταν τούρκικο μέχρι το 1881. Τα μεγάλα και μικρά βιογραφικά των περισσοτέρων αγωνιστών μας αναφέρουν ότι οι Αρτινοί πολέμησαν σε πολλές μάχες από την περιοχή μας μέχρι το Νεοκάστρο. Τις περισσότερες φορές είχαν αρχηγούς Αρτινούς ή αρκετούς Σουλιώτες, όπως τον Καραϊσκάκη, Γ. Μπακόλα, Οικονόμου, Κοτελίδα κι άλλους. Πολλοί αγωνιστές άφησαν τα κόκκαλα τους στις μάχες που έδωσαν ή γύρισαν σακάτηδες ή ακόμη στην έξοδα του Μεσολογγίου χάθηκαν πολλοί. Τον πρώτο και δεύτερο χρόνο πάνω από 10 μάχες γίνανε στην περιοχή μας και έτσι εμπόδιζαν τον Ομέρ και τον Χουρσίτ να κατέβουν στην Ακαρνανία και αλλού.
Πολλά επίθετα έχουν ενδιαφέρουν τα βρίσκουμε και σήμερα ανάμεσα μας. Η καταγωγή των αγωνιστών είναι από 43 χωριά μαζί με την πόλη, τα 35 τα συναντάμε και σήμερα στην πόλη μας. Ο μεγαλύτερος αριθμός αναφέρει καταγωγή Άρτα , ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι η Άρτα τότε ήταν μια μικρή πόλη κι ο μεγαλύτερος πληθυσμός κατοικούσε στα ορεινά. Σύμφωνα με τα γραφόμενα τα χωριά με τους περισσότερους αγωνιστές είναι το Πέτα, το Κομπότι, η Σκουληκαριά, η Πράμαντα, σε μικρότερους αριθμούς το Βελεντζικό, η Μεγαλόχαρη, οι Μελισσουργοί, τα Θεοδώριανα, οι Σελλάδες. Μία παρατήρηση ότι υπάρχουν πάνω από 10 Μοστραίοι από το Πέτα από τα ανώτατα αξιώματα μέχρι στρατιώτες.