Το βιώνουμε όλοι καθημερινά εκτός από τα…ηλεκτροσόκ με τους λογαριασμούς του ρεύματος. Η ενεργειακή κρίση επηρεάζει βαθιά πλέον την οικονομία και την ζωή μας. Προκαλεί τεράστιους κινδύνους στην οικονομία, απειλεί την επιβίωση πολλών επιχειρήσεων και αυξάνει την ενεργειακή φτώχεια για μεγάλο ποσοστό των νοικοκυριών που έχουν επίσης να αντιμετωπίσουν και τη γενικότερη ακρίβεια βασικών αγαθών. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με τα πιο υψηλά επίπεδα ενεργειακής φτώχειας, δηλαδή μιας κατάστασης όπου τα νοικοκυριά δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκή και καθαρή ενέργεια για τις βασικές ανάγκες τους (κατοικία, μεταφορές κ.ά.). Τώρα τα ποσοστά αυτά εκτινάσσονται, ειδικά μετά και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Όμως, δεν είναι μόνο εξωγενείς οι λόγοι. Και αυτό διότι οι ενεργειακές τιμές είχαν ήδη εκτοξευθεί στα ύψη από το καλοκαίρι του 2021. Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση είναι του («φυσικού») αερίου κυρίως, οφείλεται στην αργή διαδικασία απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και όχι στην “γρήγορη” απεξάρτησή μας από το πετρέλαιο, το λιγνίτη, το κάρβουνο.
Παρόλο ότι πολλοί είχαν προειδοποιήσει (και στη χώρα μας) ότι το αέριο ΔΕΝ μπορεί να αντιμετωπίζεται ως “καύσιμο μετάβασης” για να περάσουμε από τα υπόλοιπα ορυκτά καύσιμα προς την εποχή χωρίς ορυκτά καύσιμα, ορισμένες κυβερνήσεις (όπως οι ελληνικές) δεν έλαβαν υπόψη τους τις προειδοποιήσεις αυτές, επιστημόνων, φορέων και συνέχισαν να εξαρτώνται υπερβολικά ή και ακόμα περισσότερο από το αέριο.
Η Ελλάδα είναι μια τέτοια περίπτωση και οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών και αύξησαν την συμμετοχή του αερίου στο ενεργειακό μείγμα και κατά συνέπεια την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές αερίου. Εκτός από την παγκόσμια και ευρωπαϊκή διάσταση, η χώρα μας έχει ιδιαίτερα διαρθρωτικά προβλήματα (μεγάλη εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα αλλά και εισαγωγές ενέργειας και καυσίμων, 4 μόνο μεγάλοι όμιλοι που σχεδόν μονοπωλούν την ενέργεια, αδύναμοι ή ανύπαρκτοι ελεγκτικοί μηχανισμοί, διαπλεκόμενα συμφέροντα επιχειρηματιών – εξουσίας) που αποτυπώνονται στο γεγονός ότι και πριν την κρίση, για παράδειγμα το 2019, η Ελλάδα είχε την πιο υψηλή χονδρική τιμή ενέργειας.
Η κρίση δεν είναι πρόσκαιρη. Ακόμα και αν τελειώσει ο πόλεμος άμεσα, δεν θα επανέλθουμε σε εποχές “φτηνού αερίου”, ενώ θα παραμένει η υποχρέωσή μας να επιταχύνουμε την έξοδό μας από όλα τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου και του αερίου.
Θα λύσουν το ενεργειακό πρόβλημα οι εξορύξεις στην Ήπειρο, στο Ιόνιο και αλλού; Όχι. Μην λησμονούμε, σχετικά με τις κυβερνητικές εξαγγελίες για την επανέναρξη του προγράμματος, ότι οι ενεργειακές εταιρείες μόλις πριν μερικούς μήνες αποχώρησαν διότι δεν είχαν σοβαρό οικονομικό κίνητρο. Το ενεργειακό πρόβλημα της χώρας δεν μπορεί να λυθεί άμεσα με τέτοιες εξαγγελίες γιατί απαιτούνται πολλά χρόνια μέχρι να γνωρίζουμε εάν υπάρχει κάτι.
Τα σχέδια για έρευνα και εξόρυξη αερίου, επέκτασης των δικτύων αερίου σε περισσότερες πόλεις, και σύνδεσης νοικοκυριών, σχολείων, επιχειρήσεων με το αέριο ήταν και παραμένουν σήμερα οι πλέον άστοχες και οικονομικά καταστροφικές επενδύσεις που απαιτούν σημαντικούς (δημόσιους και ιδιωτικούς) πόρους, δεσμεύοντας τη χώρα μακροχρόνια σε λάθος οικονομική και παραγωγική κατεύθυνση (μεγαλύτερης εξάρτησης από το αέριο) και τινάζουν στον αέρα τα οικονομικά μας. Επίσης, είναι σε αντίθεση με την κλιματική πολιτική και την υποχρέωσή μας να οργανώσουμε με δίκαιο και ασφαλή τρόπο την έξοδό μας από όλα τα ορυκτά καύσιμα το αργότερο μέχρι το 2040. Θα επενδύσουμε πολλά δις σε κάτι που σύντομα πρέπει να εγκαταλείψουμε!
Τι μπορεί να γίνει σε εθνικό επίπεδο και άρα και σε περιφερειακό και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινηθούν και οι τοπικοί μας παράγοντες; π.χ. Πρόγραμμα βαθιάς ενεργειακής αναβάθμισης κι εξοικονόμησης ενέργειας για μέγιστη ενεργειακή αποτελεσματικότητα σε κτίρια, επιχειρήσεις, μεταφορές κ.α. με ευέλικτο και στοχευμένο στο αποτέλεσμα πρόγραμμα. Πρόσβαση όλων (και όχι μόνο για περιορισμένο αριθμό δικαιούχων) σε προγράμματα ενίσχυσης για εγκατάσταση υβριδικών συστημάτων στις πόλεις για θέρμανση / δροσισμό με ηλιακά πάνελ και αντλίες θερμότητας σε συνδυασμό με πράσινες ταράτσες και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργεια από φωτοβολταϊκά, ώστε να αναπτυχθούν άμεσα παρόμοια συστήματα σε κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, βιοτεχνίες, βιομηχανίες και να συμβάλλουν στην προετοιμασία μας για τον επόμενο χειμώνα. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας κατά προτεραιότητα σε ήδη αστικοποιημένες περιοχές, σε κανάλια μεταφοράς νερού, αυτοκινητοδρόμους, κ.α. Συμμετοχή των πολιτών, και όχι μόνο μεγάλων οικονομικών παικτών, στις επενδύσεις για ΑΠΕ ώστε η μετάβαση προς ένα νέο, πράσινο ενεργειακό σύστημα να γίνει με κοινωνική δικαιοσύνη και δημοκρατικό τρόπο. Σε όλα τα μεγάλα πρότζεκτ να συμμετάσχουν οι πολίτες και τοπικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε ποσοστό τουλάχιστον 50.
Θα λύσουν το ενεργειακό πρόβλημα οι εξορύξεις στην Ήπειρο, στο Ιόνιο και αλλού; Όχι. Μην λησμονούμε, σχετικά με τις κυβερνητικές εξαγγελίες για την επανέναρξη του προγράμματος, ότι οι ενεργειακές εταιρείες μόλις πριν μερικούς μήνες αποχώρησαν διότι δεν είχαν σοβαρό οικονομικό κίνητρο. Το ενεργειακό πρόβλημα της χώρας δεν μπορεί να λυθεί άμεσα με τέτοιες εξαγγελίες γιατί απαιτούνται πολλά χρόνια μέχρι να γνωρίζουμε εάν υπάρχει κάτι. Υπάρχει από ειδικούς μεγάλος προβληματισμός για την προοπτική να έχουμε ενεργειακό μείγμα της χώρας βασισμένο στους υδρογονάνθρακες».
Το ενεργειακό μέλλον της χώρας μας δεν βρίσκεται στα ορυκτά καύσιμα, αλλά στην πράσινη, συμμετοχική ενεργειακή ανάπτυξη με ενεργειακές κοινότητες· βρίσκεται στο υδρογόνο, στην εμπλοκή Μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Αλλιώς άνθρακες – και όχι υδρογονάνθρακες ο θησαυρός.