Πολιτιστικός τουρισμός και δημιουργική οικονομία | του Χριστόφορου Ψυλλιά

Η Ήπειρος είναι μια περιοχή με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Ο βιώσιμος πολιτιστικός τουρισμός προσφέρει μια νέα προοπτική για την περιοχή μας, καθώς θέτει την πολιτιστική κληρονομιά και τις τοπικές κοινότητες στο επίκεντρο των διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Η στενή σχέση πολιτισμού και τουρισμού μπορεί να συμβάλλει στην ελκυστικότητα των προορισμών και στην τόνωση της τοπικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητάς τους.

Καταρχάς, ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς, με τις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες να προσανατολίζονται στην προώθηση των τουριστικών προορισμών αλλά και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους.

Ακόμη, ο πολιτιστικός τουρισμός αναπτύσσει σημαντική σχέση με την βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημιουργική οικονομία συμβάλλοντας πολλαπλώς σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

Πολύ σημαντική είναι, όμως, και η συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού. Το πολιτιστικό δυναμικό μπορεί να μετατραπεί σε πηγή διαφόρων δραστηριοτήτων καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους – όχι μόνο στη συνήθη τουριστική περίοδο – συντηρώντας τα πολιτιστικά αξιοθέατα, παρέχοντας κεφάλαια για επενδύσεις, κινητοποιώντας εθελοντές για να αποτραπεί η υποβάθμιση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η βιώσιμη ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού σχετίζεται, πρωτίστως, με τα οφέλη που δημιουργούνται από τη διατήρηση των περιβαλλοντικών και ενεργειακών πόρων, μέσω της συντήρησης και της επαναχρησιμοποίησης των ιστορικών μνημείων και δευτερευόντως με τα πιθανά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη από την ανάδειξη των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς ως τουριστικά αξιοθέατα και σημαντικούς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης.

Επιπλέον, ο πολιτιστικός τουρισμός αναπτύσσει μια άρρηκτη σχέση με τη δημιουργική οικονομία, σχέση που δημιουργεί πολλαπλά οφέλη.

Σε ένα πρώτο επίπεδο, ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να αναβιώσει περιοχές, όπου οι παραδοσιακές δραστηριότητες έχουν παρακμάσει και περιθωριοποιηθεί, με συνέπεια ο τουρισμός να συνιστά έναν τρόπο προώθησης και ανάπτυξης των κοινωνιών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Τα στοιχεία που αναδεικνύονται μέσω του πολιτιστικού τουρισμού είναι η τοπική γλώσσα και οι ιδιωματισμοί τους, η γαστρονομία, η τεχνολογία που χρησιμοποιούνταν κατά το παρελθόν, τα είδη ένδυσης και τα διάφορα λαογραφικά στοιχεία.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο η πολιτιστική τουριστική δραστηριότητα μπορεί να λειτουργήσει αναζωογονητικά για διάφορες αστικές περιοχές, διατηρώντας και αναδεικνύοντας την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και το φυσικό τους περιβάλλον.

Συνολικά, η ανάδειξη της πολιτιστικής ομορφιάς μέσω της τουριστικής δραστηριότητας συνεισφέρει στην οικονομική αναζωογόνηση αφενός των παρηκμασμένων αγροτικών και κτηνοτροφικών περιοχών που ταλαιπωρούνται από χαμηλά εισοδήματα και μειωμένο πληθυσμό και αφετέρου αστικών περιοχών που αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της αποβιομηχάνισης.

Επιπρόσθετα, η αξιοποίηση του τουρισμού για την προβολή του πολιτισμού ωφελεί πολλαπλώς όσον αφορά την ιστορία, τη θρησκεία και την παράδοση ενός τόπου, ενώ η επίσκεψη σε χώρους με υψηλή πολιτιστική αξία και κληρονομιά θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα στον τομέα των τουριστικών υπηρεσιών. Ο πολιτισμός μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη του τοπικού τουρισμού και στη δημιουργία νέων οικονομικών δραστηριοτήτων με πολλαπλασιαστικά οφέλη.

Ειδικότερα, παρατηρείται ενίσχυση του τοπικού εισοδήματος και φυσικά των φορολογικών εσόδων, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιείται σημαντική εισροή ξένου συναλλάγματος, συμβάλλοντας συνολικά στο θετικό ισοζύγιο πληρωμών και στην οικονομική τόνωση της περιοχής.

Παράλληλα, ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην τόνωση του ενδιαφέροντος του ντόπιου πληθυσμού και στη συμμετοχή του στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου, καθώς προωθείται η σημασία της τοπικής κοινότητας και ευνοείται η διενέργεια τοπικών δραστηριοτήτων.

Με άλλα λόγια, εμπλουτίζεται ο τοπικός πολιτιστικός πλούτος και η τοπική οικονομική ανάπτυξη μέσα από την ίδρυση πολιτιστικών ιδρυμάτων, την αναβίωση εθίμων και την διοργάνωση εκδηλώσεων που απευθύνονται τόσο στο τουριστικό κοινό όσο και στους κατοίκους της εκάστοτε κοινότητας. Σε περιοχές βασιζόμενες στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, όπως η Ήπειρος, δίνεται η δυνατότητα επέκτασης στον τριτογενή τομέα αντιμετωπίζοντας μερικώς το φαινόμενο της ανεργίας και συγκρατώντας μέρος του πληθυσμού στον τόπο καταγωγής του.

Σημαντική είναι, ακόμη, η ενθάρρυνση έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσω μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, η δυνατότητα αναβίωσης παλιών, παραδοσιακών θέσεων εργασίας , αλλά και η ευκαιρία ανάπτυξης των υποδομών στην κατεύθυνση μιας περισσότερο περιβαλλοντικής πολιτικής, που εστιάζει στην υψηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Επίσης, ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο ευαισθητοποίησης των κατοίκων, τόνωσης της εθνικής ταυτότητας και της ανοχής και κατανόησης απέναντι σε διαφορετικούς πολιτισμούς, στα πλαίσια μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας.

Κατά συνέπεια, είναι αναγκαία η εύρεση μιας ισορροπίας ανάμεσα στην ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού με νέες προσεγγίσεις και στη διατήρηση των ιδιαζόντων χαρακτηριστικών κάθε τόπου με πολιτιστικό αποτύπωμα.

Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω την αναγκαιότητα προώθησης του πολιτιστικού τουρισμού ως εργαλείο ανάπτυξης τόσο της Περιφέρειας Ηπείρου όσο και των δήμων της Περιφερειακής ενότητας Άρτας, ωστόσο είναι κρίσιμο να διατηρείται η ακεραιότητα της πολιτιστικής ταυτότητας και να αμβλύνονται οι αρνητικές συνέπειες της επέκτασης των τουριστικών δραστηριοτήτων, προκειμένου να διαχυθούν τα οφέλη με έναν λειτουργικό και επικερδές τρόπο για όλους.