167 χρόνια μετά τις πρώτες κινητοποιήσεις των γυναικών εργατριών στη Νέα Υόρκη, οι οποίες διεκδικούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας, η φετινή 8η Μάρτη είναι μια ευκαιρία για να στοχαστούμε πού βαδίζουμε στον 21ο αιώνα όσον αφορά θεμελιακές αξίες των δυτικών κοινωνιών, όπως η Δημοκρατία, η Δικαιοσύνη, η Ισότητα. Τα αιτήματα του γυναικείου και φεμινιστικού κινήματος για ειρήνη, ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη είναι πιο επίκαιρα από ποτέ.
Αιτήματα που έρχονται ως απάντηση στον παραλογισμό του πολέμου και της γενικευμένης βίας, που έχουν θύματά τους γυναίκες, ηλικιωμένους και παιδιά και συνέπειες την οικολογική καταστροφή, την εξαθλίωση, τη φτώχεια.
Σε αυτόν τον δυτικό, σύγχρονο κόσμο, που τόσα βήματα φαίνεται να έχει κάνει προς τα εμπρός, τα θεμέλια της Δημοκρατίας, της Δικαιοσύνης και της Ισότητας φαίνεται σήμερα να τρίζουν. Το γεγονός αυτό είναι βαθιά διαβρωτικό για τις σύγχρονες κοινωνίες.
Ας μιλήσουμε όμως για τις γυναίκες.
Οι γυναίκες από μόνες τους δεν συνιστούν ούτε επαγγελματική κατηγορία, ούτε τάξη, ούτε εθνοτική ομάδα. Κι όμως βρίσκονται αντιμέτωπες με μια καταπίεση τόσο δομική και τόσο διαχρονική μόνο και μόνο λόγω του φύλου τους.
Και αυτή είναι μια πραγματικότητα που αν δεν την αποδεχτούμε ή ακόμα χειρότερα την αποδεχτούμε χωρίς να τη θεωρούμε πρόβλημα, δεν πρόκειται ποτέ να αντιμετωπίσουμε στα σοβαρά το ζήτημα της έμφυλης καταπίεσης.
Αυτή την έμφυλη καταπίεση ο συντηρητικός πολιτικός πόλος προσπαθεί να την κανονικοποιήσει – όπως και κάθε ανισότητα – ενώ ο προοδευτικός προσπαθεί να την ανατρέψει.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ο συντηρητικός πόλος, στο γυναικείο ζήτημα, προσπαθεί να εξαντλήσει την ευαισθησία του στον συμβολισμό γνωρίζοντας ότι έτσι δεν θα χρειαστεί να αναμετρηθεί με όσες και όσους διεκδικούν την πρόοδο και την εξέλιξη.
Από την άλλη όμως, υπάρχει μια ιστορική παραδοχή που δεν αμφισβητείται. Η ανισότητα δεν κανονικοποιείται. Αμφισβητείται και υπερβαίνεται μονάχα δια της διεκδίκησης.
Από τον 18ο αιώνα και τα γραπτά του Μπένθαμ και της Γουόλστοουνκραφτ, τις Σουφραζέτες και τα μεγάλα κινήματα χειραφέτησης τη δεκαετία του ’60 και του ΄70, μέχρι το σημερινό metoo – το γυναικείο κίνημα εξελίσσεται όσο παραμένει η πηγή όλων του των προβλημάτων.
Και αυτή η πηγή είναι η πατριαρχία.
Της οποίας το αποτύπωμα στο σήμερα είναι τα δήθεν επιστημονικά συνέδρια γονιμότητας, τα μαθήματα προγεννητικής αγωγής στη Β’/θμια εκπαίδευση που προπαγανδίζουν συντηρητικές ψευδοθεωρίες για τη σεξουαλικότητα, τη γονιμότητα, τη γονεϊκότητα και το σώμα, ενοχοποιώντας τις γυναίκες και αμφισβητώντας το δικαίωμα τους στην άμβλωση.
Είναι η ενδοοικογενειακή βία, είναι οι γυναικοκτονίες από το χέρι των συντρόφων μας, είναι η διαφορά εισοδημάτων ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες που αγγίζει στην Ευρώπη το 36%, είναι η μειωμένες αμοιβές των γυναικών για ίδια εργασία κατά 14% σε σχέση με των ανδρών, είναι το γεγονός ότι μόνο το 8% των υψηλών διευθυντικών θέσεων στην ΕΕ καλύπτονται από γυναίκες.
Είναι το γεγονός ότι ενώ η πανδημία έπληξε και συνεχίζει να πλήττει ανισοβαρώς άνδρες και γυναίκες, αφού στα επαγγέλματα πρώτης γραμμής πρωταγωνιστούν γυναίκες, αλλά και επειδή έτσι συμβαίνει σε κάθε κρίση, παρ’ όλα αυτά, στα κέντρα λήψης αποφάσεων για τη διαχείριση της πανδημίας οι γυναίκες ήταν παντελώς απούσες, και μιλώ και για τη χώρα μας.
Αυτό είναι το οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα του σεξισμού και της πατριαρχίας. Παρά τις διακηρύξεις, παρά τα βήματα, αυτό είναι αποτύπωση του σκληρού στερεοτύπου ότι οι γυναίκες αξίζουμε λιγότερο από τους άνδρες στο κέντρο του δυτικού κόσμου, την ίδια την Ευρώπη.
Και για να παραφράσουμε τον Ρουσό, οι γυναίκες γεννιούνται ελεύθερες και ίσες, τουλάχιστον στην Δύση, αλλά παντού είναι ανελεύθερες και άνισες με πάμπολλους τρόπους και μεθοδεύσεις: στην εργασία, στην πολιτική, στο σπίτι, στην εκπαίδευση. Απέχουμε λοιπόν πολύ από την ισότητα των αποτελεσμάτων, από την ουσιαστική ισότητα.
Γι’ αυτόν το λόγο η σημερινή μέρα δεν μπορεί να μένει στο συμβολισμό. Δεν μπορούμε σήμερα να υποκρινόμαστε ότι γιορτάζουμε μια μέρα αγώνα που άλλαξε τις ζωές των γυναικών στον κόσμο.
Οι κοινωνίες που αποκλείουν τις γυναίκες, κοινωνίες μη συμπεριληπτικές δε μπορούν να ευημερήσουν. Δε μπορούν να αποκτήσουν προοπτική και ελπίδα.
Σήμερα όμως είναι και μια μέρα μνήμης. Για τα θύματα ενός ακήρυχτου πολέμου που πληγώνει την κοινωνία μας.
Για τη Βασιλική, για την Καρολάιν, για τη Γαρυφαλλιά, για την Ανίσα, για τη Δώρα και για όλες όσες δολοφονήθηκαν από το όπλο της πατριαρχίας.
Τα ονόματα τους δεν πρέπει να ξεχαστούν. Δεν θα ξεχαστούν.
Αυτές θα μας θυμίζουν πάντα την ανάγκη αυτή η χώρα να ζήσει με αξίες και ιδανικά που της πρέπουν.
Να ζήσει ως μια σύγχρονη, προοδευτική χώρα που σέβεται, προστατεύει και κατοχυρώνει σε όλα τα επίπεδα τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της.
Για αυτήν την Ελλάδα, για αυτήν την κοινωνία, θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε.
Αγλαΐα Νάτσικα
Καθηγήτρια Μουσικής