in

Λουίς Μπουνιουέλ, «Η ωραία της ημέρας», Εκδοχές ερμηνευτικής προσέγγισης

editor_image

Του Δρ. Κοσμά Κοψάρη

Κριτικός κινηματογράφου


Η αντίθεση ανάμεσα στον εκπολιτισμένο κόσμο της εγκεφαλικής λογικής και στην ενστικτώδη περιοχή των αισθήσεων και των φαντασιώσεων, σηματοδοτεί ένα αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ ψευδαισθήσεων και πραγματικότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η ώριμη σκηνοθετική ματιά του Μπουνιουέλ φωταγωγεί τα ψυχικά αδιέξοδα της υποκριτικά αστικής ηθικής, όπως αυτή ανακλάται στην δίνη των σεξουαλικών καταπιέσεων, απωθήσεων και διαστροφών.

Για την Σεβερίν, το καθημερινό αστικό τέλμα συνιστά παύση του απαγορευμένου και του επιθυμητού. Η φαινομενική ηρεμία του κύκλου της, δεν τής επιτρέπει την κατάδυση στις άγνωστες και αδιερεύνητες περιοχές της σεξουαλικής αναζήτησης, όπου επιτρέπεται κάθε μορφή υπέρβασης. Η αισθαντική ομορφιά της Ντενέβ, με τον τιθασευμένο πρωτόγονο ερωτισμό κάτω από το πέπλο της κρυστάλλινης και άμεμπτης οπτικής αρμονίας, λειτουργεί ως διαβατήριο για μια περιδιάβαση στα σκοτεινά μονοπάτια του νου αποκαλύπτοντας παράλληλα τις θρυμματισμένες εκδοχές της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

Οι στιβαροί κανόνες δεοντολογίας συνθλίβουν τα όρια της ατομικότητας. Η ερωτική επιθυμία καταδικάζεται σε λογοκριμένη φαντασίωση από την συνειδησιακή ενδοχώρα του ίδιου του ατόμου που πασχίζει να μετατοπιστεί στο ποθητό, ενώ συνάμα το εξοβελίζει. Ο αποστεωμένος πολίτης των καταναλωτικών κοινωνιών, περιφερόμενος ασκόπως στην χοάνη της μεγαλούπολης, ολισθαίνει διαρκώς σε υπόγεια αναζητώντας στο σκοτάδι την αλήθεια και την αυθεντικότητα που δεν μπόρεσε να ανακαλύψει στον φωτισμένο χώρο της ορθής λογικής.

Παραδοσιακοί κοινωνικοί κανόνες και στερεότυπα αιώνων απομυθοποιούνται όταν ο άνθρωπος γίνεται εισβολέας του ψυχικού του αδύτου. Η περιπέτεια για την Σεβερίν ξεκινά, εφόσον αντιλαμβάνεται την πλάνη της αστικής φαντασίωσης στην οποία ζούσε μέχρι τότε. Η νέα της διαδρομή συντελεί στο να κατακτήσει μετωνυμικά τον τίτλο της «ωραίας της μέρας», διότι με τον ανιχνευτικό φακό του ταραχώδους της ερωτισμού, προβαίνει στην φωτοσκίαση αλήθειας και ψεύδους, αχρονίας και ιστορικότητας, αχαλίνωτου πάθους και χειραγώγησης της λίμπιντο.

Αποδεικνύει ότι όσες ζωές επιχειρούμε να γευτούμε, είναι καταδικασμένες να μην υπάρξουν, αφού αρνιόμαστε την πραγματική μας φύση, τον αληθινό εαυτό μας, ανεξάρτητα αν μάς φαίνεται αποκρουστική ή ασύμβατη αυτή η εκδοχή εκ των έσω σε σχέση με τα κοινωνικά τεκταινόμενα. Όταν αποφασίζει να πειραματιστεί με την σεξουαλικότητά της, επιλέγοντας να γίνει πόρνη, αντιλαμβάνεται ότι απέκτησε το δικαίωμα του να δοκιμάζει, για να απορρίψει ενδεχομένως στην συνέχεια, τα πολλαπλά ψήγματα του ολιστικού της εγώ, ενός και αδιαίρετου εσωτερικά, ως παρεπόμενο του κατακερματισμού του οντολογικού της είναι στο βάραθρο των άκαμπτων κοινωνικών συμβάσεων.

Οι σεξουαλικές της δοκιμές συνιστούν επέκταση των παρενεργειών των φαντασιώσεων, εφάμιλλων με το βίωμα της μη αυθεντικής ζωής. Μία και μόνο στιγμή στην ταινία η ηρωίδα βρίσκει την πληρότητά της, για να επακολουθήσει σχεδόν αμέσως η αναπόφευκτα δραματική πτώση. Είναι όταν κοιτάζει μέσα στο κουτί, του οποίου το περιεχόμενο δεν μάς αποκαλύπτεται. Τότε αισθάνεται ευτυχισμένη, διότι αντιλαμβάνεται ότι εκεί βρίσκεται εκείνο που πράγματι πρεσβεύει.

Προκειμένου να μετατραπεί στην πραγματικά «ωραία της ημέρας», χρειάστηκε να κατεβεί σε απύθμενα υπαρξιακά βάθη, με τίμημα τον πλήρη ευτελισμό των κίβδηλων αξιών με τις οποίες έως τότε είχε περιχαρακωθεί. Τί βρίσκεται, όμως, μέσα στο κουτί;

Αυτό παραμένει μέχρι σήμερα αίνιγμα, διότι ανάλογα αινιγματώδης αποβαίνει ενίοτε ο ερωτικός κόσμος του καθενός μας, προϋποθέτοντας αλληγορικά να ανοιχθεί το δικό του κουτί εσωτερικά, ώστε να επαληθευτεί εκεί η συμβατότητα ή μη της εξωτερικής δράσης και της επιτελεστικής συμπεριφοράς εκάστου σε σχέση με την πραγματική του ταυτότητα Η υπέροχη Κατρίν Ντενέβ ως «ωραία της μέρας», μάς δίδαξε ότι από το αυθεντικό είναι δεν μπορεί να κρυφτεί κανείς. Μένει μονάχα να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε αυτό που είμαστε, έχοντας εμπεδώσει πλήρως τότε ότι η πολυπλοκότητα ενυπάρχει στην απλότητα.