Η ελευθερία της ενημέρωσης βρίσκεται αυτές τις μέρες στο στόχαστρο, θυμίζοντάς μας το γνωστό ρητό «Η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα σε κάθε πόλεμο». Η μονοφωνία στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης των χωρών που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στον πόλεμο στην Ουκρανία και ο αποκλεισμός των αντίθετων ή διαφορετικών απόψεων το επιβεβαιώνει πικρά. Ωστόσο, όσο κι αν η απαίτηση για πλουραλισμό στην πληροφόρηση φαντάζει πολυτέλεια, αξίζει να δώσουμε αυτή τη μάχη ξεκινώντας από τη χώρα μας.
Η πολύπλευρη επίθεση εναντίον των δημοσιογράφων που επιλέγουν να ασκήσουν με αξιοπρέπεια και υπεύθυνα το λειτούργημά τους δεν αφορά, δυστυχώς, μόνο τις οριακές καταστάσεις των πολεμικών συρράξεων. Οι πολυεθνικές εταιρίες, άλλωστε, αντιμετωπίζουν ως πόλεμο οτιδήποτε πιστεύουν ότι ενοχλεί τη δράση τους και εμποδίζει την κερδοφορία τους. Απέναντι σ’ αυτόν τον «εσωτερικό εχθρό», πολιτικός σύμμαχός τους είναι οι SLAPP (Strategic Lawsuits Against Public Participation). Με απλά λόγια, πρόκειται για άσκηση αβάσιμων ένδικων μέσων (μηνύσεων ή αγωγών) από την πλευρά ισχυρών και οικονομικά εύρωστων διαδίκων, όπως είναι κατεξοχήν οι μεγάλες επιχειρήσεις, που στρέφονται συνήθως ενάντια σε συλλογικότητες ή δημοσιογράφους που ασκούν κριτική αναφορικά με κάποιο ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος.
Η άσκηση αγωγής από ανώτερο στέλεχος της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» κατά του Alterthess και της δημοσιογράφου Σταυρούλας Πουλημένη με την οποία ζητείται αποζημίωση για δημοσίευμά τους φαίνεται να εντάσσεται σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία. Το στέλεχος της «Ελληνικός Χρυσός» ισχυρίζεται ότι το ρεπορτάζ της δημοσιογράφου που ανέφερε –και μάλιστα ασχολίαστα– την καταδικαστική σε βάρος του απόφαση του Πλημμελειοδικείου Πολυγύρου για ρύπανση του νερού εκ μέρους της εταιρείας συνιστά παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων και προσβάλλει την προσωπικότητά του. Ζητά μάλιστα 100.000 Ευρώ τόσο από το Alterthess όσο και από τη δημοσιογράφο για ηθική βλάβη και προσβολή της προσωπικότητάς του. Η σχετική δίκη έχει οριστεί για την Πέμπτη 3 Μαρτίου στο Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών.
Σε νομικό επίπεδο, τα πράγματα είναι σχετικά απλά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η προστασία των προσωπικών δεδομένων με τον τρόπο που την εννοεί το στέλεχος της εταιρείας πλήττει την ελευθερία πληροφόρησης όλων μας. Όλοι και όλες έχουμε συμφέρον και ενδιαφέρον να μάθουμε το αποτέλεσμα μιας δίκης που δεν αφορούσε μια προσωπική αντιδικία μεταξύ δύο ανθρώπων αλλά ένα ζήτημα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Εξάλλου, τα στελέχη της εταιρείας που καταδικάστηκαν από το ποινικό δικαστήριο δεν τιμωρήθηκαν επειδή πήγαν μόνοι τους και μόλυναν το νερό αλλά ως υπεύθυνοι της σχετικής δραστηριότητας της εταιρείας. Η ίδια η δημόσια απαγγελία των δικαστικών αποφάσεων αποτελεί μια (τελείως ανεπαρκή βέβαια) εγγύηση ελέγχου των κρίσεων της δικαστικής εξουσίας από τους πολίτες. Γενικότερα, χωρίς την ελευθερία της πληροφόρησης δυσχεραίνεται η άσκηση των δικαιωμάτων των πολιτών και ακούγονται μόνο οι απόψεις που είναι αρεστές στους έχοντες (οικονομική, πολιτική, κοινωνική…) εξουσία.
Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο ούτε κυρίως νομικό. Αν το ζήτημα ιδωθεί απλώς από τη σκοπιά της συγκεκριμένης δίκης, η Σταυρούλα Πουλημένη και το Alterthess έχουν κάθε λόγο να είναι αισιόδοξοι χάρη στην προσεκτική και συστηματική δουλειά του δικηγόρου τους Νίκου Σώχαλη. Οι SLAPP, ωστόσο, δεν ασκούνται τόσο πολύ για το άμεσο αποτέλεσμά τους, όσο για το έμμεσο: βασίζονται στην πολύ λογική σκέψη ότι μια συλλογικότητα ή ένας δημοσιογράφος δεν έχει τους πόρους για συστηματικούς και μακρόχρονους δικαστικούς αγώνες, σε αντίθεση με έναν πολυεθνικό κολοσσό. Από αυτήν την άποψη, η αλληλεγγύη στη Σταυρούλα και στο alterthess είναι απαραίτητη για να λειτουργήσει ως ασπίδα και σε επόμενες αντίστοιχες περιπτώσεις. Το καμπανάκι χτυπάει, λοιπόν, για όλες και όλους εμάς. Εάν οι δημοσιογράφοι που ασκούν όπως πρέπει το λειτούργημά τους φιμωθούν, θα μείνουμε μόνοι με όσους (και δεν είναι λίγοι…) το ασκούν αλλιώς. Η εταιρεία μίλησε. Ώρα να μιλήσουν και τα κινήματα.