Τα 70.000 και πλέον στρέμματα δάσους – μεγάλο μέρος του οποίου παρθένο – που κάηκαν τις προηγούμενες μέρες, δυστυχώς, δεν προκαλούν το σοκ που αρμόζει στην περίσταση. Το ίδιο έχει συμβεί σε προηγούμενες ανάλογες καταστροφές, ακόμη και σε περιπτώσεις που υπήρξαν ανθρώπινες απώλειες. Σαν οι απώλειες αυτές να ήταν αναπόφευκτες. Ήταν όμως;
Είναι αλήθεια ότι η φωτιά αποτελεί ένα μέσον φυσικής ανανέωσης των δασών. Είναι αλήθεια ότι η κλιματική κρίση αυξάνει τα φαινόμενα αυτού του είδους. Είναι επίσης αλήθεια ότι μετράμε πολύ μεγάλες καταστροφές ακόμη και σε χώρες που έχουν τεράστιες – συγκριτικά με τις δικές μας – δυνατότητες πυρόσβεσης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ως χώρα κάνουμε όσα πρέπει για να διαφυλάξουμε το φυσικό μας περιβάλλον.
Η απουσία δασολογίου, το πλήθος των διαφιλονικούμενων εκτάσεων, η κρατική αποδοχή και εκ των υστέρων νομιμοποίηση της αυθαίρετης δόμησης, η σχεδόν πλήρης απουσία δασικής πολιτικής και διαχείρισης των δασών, η αδιαφορία ή / και η ανικανότητα κυβερνήσεων, δήμων και Περιφερειών, η οικοπεδοποίηση μεγάλης κλίμακας, η τουριστική «αξιοποίηση», εσχάτως η προσπάθεια ανάπτυξης βιομηχανικής κλίμακας δραστηριοτήτων αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν πολλαπλασιαστικά τις καταστροφές που προκαλούνται από φυσικά αίτια.
Μια ματιά στις περιοχές – ακόμη και εντός της Αττικής, όπου η εμπλοκή των δήμων είναι πολύ πιο άμεση – τις οποίες έπληξαν οι πρόσφατες θεομηνίες είναι αρκετή για να δούμε τα πεσμένα κουφάρια δέντρων που το καλοκαίρι θα αποτελούν μια «βόμβα» εύφλεκτης καύσιμης ύλης.
Η εκτεταμένη αυθαιρεσία, είτε από πολίτες όπως στο Μάτι Αττικής είτε από δημοτικές αρχές όπως στη Μάνδρα Αττικής, τα προηγούμενα χρόνια έγιναν αιτία για δεκάδες θανάτους, καθώς λειτούργησαν καταλυτικά ώστε πυρκαγιές και πλημμύρες να εξελιχθούν σε πολύνεκρες καταστροφές ακόμη και σε αστικές περιοχές. Όμως η αυθαιρεσία ελάχιστα συζητήθηκε.
Δυστυχώς η έμφαση στην Ελλάδα, κατά παράδοση, δίνεται στην αντιμετώπιση των ήδη εκδηλωθέντων φαινομένων και όχι στην πρόληψή τους. Η πολιτική κράτους και Αυτοδιοίκησης εστιάζει π.χ. στην πυρόσβεση και όχι στην αποφυγή των πυρκαγιών και οι επενδύσεις γίνονται σε πυροσβεστικά μέσα και όχι στην προστασία των δασών. Όμως αυτή είναι απλώς μια πολιτική μείωσης της βλάβης και όχι αποφυγής της.
Και κάτι ακόμη, που σπανίως θίγεται: η ατομική ευθύνη. Πρόκειται για έννοια που διαχρονικά, αλλά ειδικά την περίοδο της πανδημίας, έχει κατασυκοφαντηθεί και απαξιωθεί σε βαθμό που προκαλεί βαθιά εντύπωση. Σε μια – διεθνή – κοινωνία και κουλτούρα στην οποία το ατομικό δικαίωμα καθαγιάζεται, συνήθως εις βάρος των δικαιωμάτων του κοινωνικού συνόλου, η ατομική ευθύνη έχει υποχωρήσει δραματικά. Παρότι κάθε δικαίωμα συνεπάγεται ευθύνη, ο πολίτης θεωρεί πως έχει μόνο δικαιώματα, αλλά όχι υποχρεώσεις.
Ο πολίτης μπορεί να αυθαιρετεί, να προκαλεί καταστροφές, να μολύνει το περιβάλλον, να υποβαθμίζει τη ζωή και να θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια του κοινωνικού συνόλου στο όνομα κάποιων «δικαιωμάτων» του. Στο τέλος φυσικά το κράτος και οι συμπολίτες του καλούνται να πληρώσουν τον πολύ βαρύ λογαριασμό.