⬛ Περιμένετε πέντε χρόνια μετά από το βραβευμένο ντοκιμαντέρ σας για το νερό να υπάρχει μια τέτοια συζήτηση και εξέλιξη στην χώρα μας;
Το περίμενα ναι από την στιγμή που είχε περάσει ως αγαθό στο υπερταμείο. Αργά ή γρήγορα κάτι τέτοιο θα συνέβαινε. Δεν εντυπωσιάστηκα επομένως. Μάλιστα δεν με ξάφνιασε ούτε η μεθοδολογία και ο τρόπος που διάλεξε να φέρει αυτή την πολιτική η συγκεκριμένη Κυβέρνηση. Η λογική της σε σχέση με το κέρδος και τα δημόσια αγαθά είναι γνωστή.
⬛ Το νομοσχέδιο που εγκρίθηκε τελικά φέρνει ιδιωτικοποίηση, η Κυβέρνηση Μιλά για κάτι άλλο.
«Σύμφωνα με το Σύνταγμα αλλά και με τις αποφάσεις του ΣτΕ, στον τομέα της υδροδότησης της χώρας δεν νοείται ούτε η ύπαρξη αγοράς, ούτε η δραστηριοποίηση κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, ώστε να απαιτείται η ρύθμισή τους από Ανεξάρτητη Αρχή….Για κάτι που δεν πουλιέται, το νερό, οι δημόσιες υπηρεσίες ύδρευσης, η κυβέρνηση φτιάχνει Αγορά και βάζει και ρυθμιστή της αγοράς! Και ας μη πουλιέται τίποτα. Και οι ίδιοι ορκίζονται πως δεν πωλείται τίποτα. Για ποιο λόγο λοιπόν φτιάχνεται η αγορά;»
“Όσοι παρακολουθούμε στενά τις απόπειρες ιδιωτικοποίησης των δημόσιων εταιρειών ύδρευσης στην Ελλάδα, πιστεύουμε πως είναι άλλη μια προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Ίσως μια από τις πιο σημαντικές. Αλλά για να καταλάβει ο κόσμος αυτό το πολύπλοκο και συνάμα τόσο κρίσιμο ζήτημα, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.”
Σε όλα τα μνημόνια που υπέγραψε από το 2011 και μετά η Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης, υπήρχε όρος περί ιδιωτικοποίησης των εταιρειών ύδρευσης και σύσταση μιας Ρυθμιστικής Αρχής Υδάτων που θα επιβλέπει τη νέα αγορά.
Ωστόσο το Συμβούλιο της Επικρατείας με διαδοχικές αποφάσεις του, έκρινε πως κάτι τέτοιο είναι απολύτως παράνομο και αντισυνταγματικό, καθώς το Σύνταγμά μας προβλέπει πως οι εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης υπόκεινται στον ευθύ και αποτελεσματικό έλεγχο του Δημοσίου, δια της κατοχής τουλάχιστον της πλειοψηφίας του μετοχικού τους κεφαλαίου. Το ΣτΕ μάλιστα αναγνωρίζοντας τη ζωτική σημασία του νερού και την διαφοροποίησή του από κάθε άλλο «προϊόν» της αγοράς, ακύρωσε πρόσφατα ως παράνομη και αντισυνταγματική την ένταξη της ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο.
Πως αντέδρασε η κυβέρνηση; Ακύρωσε με νόμο την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας! Με άλλα λόγια ενώ η δικαιοσύνη απεφάνθη πως οι εταιρείες ύδρευσης θα πρέπει να παραμείνουν σε δημόσιο έλεγχο γιατί έτσι ορίζει το σύνταγμα της χώρας, η κυβέρνηση απλώς την αγνόησε, την ακύρωσε, και συνεχίζει να έχει τις εταιρείες ύδρευσης Αθήνας και Θεσσαλονίκης προς πώληση σε ιδιώτες. Εδώ φυσικά προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το κράτος δικαίου στη Ελλάδα και τη διάκριση εξουσιών. Μπορούν κυβερνήσεις να εφαρμόζουν επιλεκτικά δικαστικές αποφάσεις κατά την αρεσκεία τους; Είναι η ιδεοληψία της νεοφιλελεύθερισμού ότι «το κράτος δεν πρέπει να έχει ούτε περίπτερο», όπως μου έλεγε ο Άδωνις Γεωργιάδης και η Μιράντα Ξαφά, ισχυρότερο από το Σύνταγμα της χώρας;
Και ενώ λοιπόν οι νομικές ομάδες που υπερασπίζονται το νερό τρέχουν να υποβάλλουν αίτηση συμμόρφωσης, να υποχρεώσουν δηλαδή με δικαστική απόφαση την κυβέρνηση να εφαρμόσει την απόφαση του ΣτΕ (!), η κυβέρνηση προχωρά ακόμα πιο πέρα: Κατεβάζει νομοσχέδιο σύμφωνα με το οποίο οι κρατικές αρμοδιότητες ρύθμισης και ελέγχου όλων των φορέων παροχής της δημόσιας υπηρεσίας ύδρευσης και αποχέτευσης της χώρας αφαιρούνται από το αρμόδιο Υπουργείο και ανατίθενται στην ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), που μετονομάζεται σε «Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων».
⬛ Πως βλέπετε τον ρόλο της ΡΑΕ στην υπόθεση αυτή;
Υπάρχουν συνεχείς γενικές αναφορές σε «παροχή υπηρεσιών ύδρευσης», ότι η ΡΑΕ «παρακολουθεί και εποπτεύει την ορθή εφαρμογή συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσιών ύδατος σε τρίτους» ή ότι η ΡΑΕ θα «πιστοποιεί τους παρόχους υπηρεσιών ύδατος».
Προκύπτουν αρκετά ερωτήματα όπως αντιλαμβάνεστε. Όπως για παράδειγμα: Το νομοσχέδιο εννοεί τις ήδη υπάρχουσες δημόσιες εταιρείες ύδρευσης, ή μήπως η ΡΑΕ θα πιστοποιεί τους νέους ιδιωτικούς παρόχους που θα φέρει η κυβέρνηση και στο νερό, σε αντίθεση με όσα έχουν κριθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο της Χώρας, παρουσιάζοντάς το ως απόφαση της ανεξάρτητης ρυθμιστικής αρχής και όχι της κυβέρνησης, αποφεύγοντας έτσι και το όποιο πολιτικό κόστος;
Για κάτι που δεν πουλιέται, το νερό, οι δημόσιες υπηρεσίες ύδρευσης, η κυβέρνηση φτιάχνει Αγορά και βάζει και ρυθμιστή της αγοράς! Και ας μη πουλιέται τίποτα. Και οι ίδιοι ορκίζονται πως δεν πωλείται τίποτα. Για ποιο λόγο λοιπόν φτιάχνεται η αγορά;
Ναι, αλλά η ΡΑΕ δεν είναι μια δημόσια αρχή; Δεν εξακολουθούν δηλαδή η εταιρείες ύδρευσης να βρίσκονται υπό τον έλεγχο του δημοσίου όπως απαιτεί το Σύνταγμα;
Σύμφωνα με την τέως αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας κα. Μαρία Καραμανόφ, έναν άνθρωπο που ξέρει όσο λίγοι το νομικό σκέλος του θέματος του νερού στην Ελλάδα, η ΡΑΕ (όπως άλλωστε όλες οι ρυθμιστικές αρχές) δεν υπάγεται ούτε καν στην εποπτεία του Δημοσίου, έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες και οι πράξεις της είναι εκτελεστές χωρίς να υπόκεινται σε κανενός είδους έλεγχο νομιμότητος ή σκοπιμότητος από τον αρμόδιο Υπουργό. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον δημόσιο έλεγχο του νερού ως κοινωφελές αγαθό που απαιτεί η νομολογία του ΣτΕ για τις υπηρεσίες υδροδότησης και αποχέτευσης, δεδομένου ότι είναι εξ ορισμού προορισμένη και οργανωμένη ώστε να ρυθμίζει τα ζητήματα που ανακύπτουν στον χώρο της αγοράς και του ανταγωνισμού σύμφωνα με το πνεύμα και τους κανόνες που διέπουν τα πεδία αυτά.
Αυτός ο ανταγωνισμός στον χώρο της αγοράς αποτυπώνεται και στο υπό συζήτηση νομοσχέδιο: Για παράδειγμα προβλέπεται ότι η ΡΑΕ επιλύει «διαφορές µεταξύ προσώπων που δραστηριοποιούνται στον τοµέα της παροχής υπηρεσιών ύδατος», καθώς και «διαφορές µεταξύ των πελατών/καταναλωτών και των παρόχων υπηρεσιών ύδατος, καθώς και µεταξύ παρόχων». Είναι σαφές πιστεύω ότι εδώ έχουμε διατυπώσεις που περιγράφουν μια αγορά και μάλιστα μια ανταγωνιστική αγορά, παρά μια δημόσια διαχείριση για ένα κοινωφελή ζωτικό πόρο όπως είναι το νερό.
⬛ Γιατί πρακτικά μιλάμε για καταστροφή αναφορικά με αυτή την πολιτική;
Είναι καταστροφική αυτή η πολιτική γιατί μιλάμε για την ποιότητα της ίδιας της ζωής των ανθρώπων, μιλάμε για τους υδάτινους πόρους. Σε τέτοιες περιπτώσεις κανείς δεν κοιτάει την ποιότητα, αν είναι καθαρό ή πόσιμο το νερό κυριαρχεί το κέρδος και μάλιστα το γρήγορο κέρδος.Μιλάμε για το πιο χρήσιμο αγαθό για τον άνθρωπο. Η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων στο νερό σε Λατινική Αμερική, Αφρική και Παρίσι έφερε αρνητικά αποτελέσματα για τους πολίτες, διέλυσε τα δίκτυα, υποβάθμισε το προϊόν και οδήγησε σε οικονομικό “στραγγαλισμό” τις τοπικές κοινωνίες. Η μη δυνατότητα πληρωμής από χαμηλά κοινωνικά στρώματα ισοδυναμεί με αποκλεισμό κομματιών του πληθυσμού από την πρόσβαση στο νερό. Δεν μπορεί ο ανθρώπινος οργανισμός χωρίς νερό. Δεν νοείται η κυριαρχία του κέρδους εδώ.
⬛ Υπάρχει άλλος δρόμος, υπάρχει ελπίδα στις αντιδράσεις του κόσμου, των συνδικάτων και των κομμάτων;
Είναι ελπιδοφόρο όντως, όμως χρειάζεται περισσότερη κινητικότητα και δράσεις. Είμαστε ακόμη στην αρχή αυτού του αγώνα και στην χώρα μας. Δεν ξέρω ίσως οι εκλογές αλλάξουν κάτι ίσως και όχι. Όμως αυτή η μάχη πρέπει να νικηθεί. Περίμενα πάντως την αντίδραση του προοδευτικού κόσμου της χώρας και των συνδικάτων.