Ένα βράδυ στις αρχές Δεκεμβρίου, έτυχε να βρεθώ τυχαία με έναν πολύπειρο συμβολαιογράφο, Ηπειρώτη στην καταγωγή, και συζητήσαμε για την περιοχή μας. Η φράση του, με την οποία και συμφώνησα, καθώς έχω αρθρογραφήσει επανειλημμένα για αυτό το θέμα, είναι πως το μέλλον είναι στον αγροτικό τομέα και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να στραφούν πολλοί νέοι. Μόνο που δυστυχώς πάρα πολλοί –και το αρνητικό είναι πως αυτό γίνεται και από πολιτικούς παράγοντες- δεν το βλέπουν ή αδιαφορούν το χειρότερο.
Πριν λίγες ημέρες, ήρθε μια είδηση από τις Βρυξέλλες, αλλά ελάχιστα ΜΜΕ την παρουσίασαν. Οι ευρωπαίοι υπουργοί Γεωργίας ενέκριναν σχέδιο προστασίας του συστήματος εφοδιασμού τροφίμων της ΕΕ από μελλοντικές απειλές. Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τον εφοδιασμό τροφίμων και την επισιτιστική ασφάλεια, που αναπτύχθηκε από την Επιτροπή ως μέρος της στρατηγικής «από το αγρόκτημα στο πιάτο», θα βοηθήσει την ΕΕ να αντιμετωπίσει προκλήσεις, όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, ζητήματα υγείας φυτών και ζώων και ελλείψεις σε βασικές εισροές, όπως τα λιπάσματα και η ενέργεια. Άρα βλέπουμε ότι υπάρχει προοπτική στον πρωτογενή τομέα, καθώς υπάρχουν μεγάλες ανάγκες.
Στη σημερινή εποχή, υπάρχει και άλλη μια συζήτηση, αυτή για την βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, που βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο της ανάπτυξης πολιτικών σε μακροοικονομικό επίπεδο όσο και σε μικροοοικονομικό επίπεδο. Η βιώσιμη ανάπτυξη εδραιώθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2015 στην ειδική Σύνοδο Κορυφής στη Ν. Υόρκη, με το Ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ατζέντα 2030.
Υπάρχει η φράση, «σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά». Είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Άρα ας δούμε ποια είναι η τάση στον κόσμο και θα βρούμε λύσεις και επαγγελματικές διεξόδους και εδώ στην Ήπειρο για το μέλλον. Και επιστροφή στον πρωτογενή τομέα είναι μια από αυτές.
Πολλοί από τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης αφορούν άμεσα ή και έμμεσα θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Είναι άκρως ανησυχητικό ότι μέχρι το 2030 οι ανάγκες για τρόφιμα θα είναι 50% μεγαλύτερες, για νερό 30% και για ενέργεια 45%! Στο παραπάνω πλαίσιο, η ΕΕ δίνει μεγάλη έμφαση στη Βιοοικονομία και την Κυκλική Οικονομία, όροι που ακόμα και σήμερα ελάχιστοι γνωρίζουν.
Πως συνδέονται αυτά με την αναφορά στον πρωτογενή τομέα και στην επιστροφή σε αυτόν; Υπάρχει η φράση, «σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά». Είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Άρα ας δούμε ποια είναι η τάση στον κόσμο και θα βρούμε λύσεις και επαγγελματικές διεξόδους και εδώ στην Ήπειρο για το μέλλον. Και επιστροφή στον πρωτογενή τομέα είναι μια από αυτές.
Η Βιοοικονομία αφορά την παραγωγή ανανεώσιμων βιολογικών πόρων και τη μετατροπή αυτών σε προϊόντα όπως τρόφιμα, βιο-ενέργεια, χρησιμοποιεί επομένως πόρους που βρίσκονται ελεύθερα στον πλανήτη για την παραγωγή προϊόντων οι οποίοι μένουν αδρανείς. Η φιλοσοφία της κυκλικής οικονομίας από την άλλη είναι ο σχεδιασμός της παραγωγικής δραστηριότητας εξαρχής ώστε το κάθε προϊόν να μπορεί να επαναχρησιμοποιείται πολλές φορές και όταν αποβάλλεται να μπορεί να γίνει πρώτη ύλη για παραγωγή άλλων προϊόντων.
Επί της ουσίας είμαστε σε μια νέα φάση. Μόνο που πρέπει να γίνουν άμεσα κινήσεις και προς αυτή την κατεύθυνση να κινηθούν και οι θεσμικοί παράγοντες της περιοχής μας.
Π.χ. είναι μονόδρομος η ανάπτυξη μονάδων συνεργατικότητας . Αυτές οι μονάδες δεν πρόκειται να εμφανιστούν μόνες τους ή υπό την πίεση των αναγκών της αγοράς, για μια σειρά από αίτια που έχουν να κάνουν και με τις καθόλου γόνιμες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν σε μια χώρα μετά από δέκα χρόνια κρίσης.
Ο μόνος ρεαλιστικός δρόμος για την επίτευξη οικονομιών κλίμακος είναι η μαζική αύξηση του βαθμού συνεργασίας στο πλαίσιο του αγροδιατροφικού τομέα, σε όλα τα επίπεδα και με όλους τους τρόπους. Στόχος πρέπει να είναι η μαζική αύξηση του βαθμού συνεργασίας τόσο οριζόντια, μεταξύ των αγροτών (παραδοσιακοί συνεταιρισμοί, νέου τύπου, αγροτικές επιχειρήσεις κλπ.) ή/και μεταξύ των μεταποιητικών επιχειρήσεων (δίκτυα και clusters) όσο και κάθετα μεταξύ των αγροτών και των μεταποιητικών επιχειρήσεων (συμβολαιακή γεωργία, υβριδικά σχήματα συνεργασίας μεταξύ συνεταιρισμών και ιδιωτικών επιχειρήσεων), ή μεταξύ ολόκληρης της αλυσίδας αξίας και των ερευνητικών κέντρων.
Όμως οφείλει το τοπικό και περιφερειακό πολιτικό σύστημα να πιέσει να υπάρξουν: α)οικονομικά κίνητρα για συμμετοχή σε συνεργατικά σχήματα (πχ η προνομιακή πρόσβαση σε επιδοτήσεις του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης και σε προγράμματα συμβολαιακής γεωργίας), η δημιουργία ενός νόμου πλαισίου που να δίνει στους συνεταιρισμούς την ευελιξία να καθορίζουν οι ίδιοι, μέσω του καταστατικού τους, την εσωτερική οργάνωση και επιχειρηματική κατεύθυνση που επιθυμούν, έχοντας την ευχέρεια να υιοθετήσουν μικρά οργανωτικά χαρακτηριστικά, να καταργηθεί η απαγόρευση της μεταβίβασης και διαπραγμάτευσης των συμβολαίων της συμβολαιακής γεωργίας σε δημοπρατήρια, χρηματαγορές ή χρηματιστήρια εμπορευμάτων της Ελλάδας ή του εξωτερικού και βέβαια η δημιουργία μιας τέτοιας αγοράς στη χώρα μας, αξιοποίηση των μέτρων του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, ιδίως αυτών που αφορούν την κατάρτιση των αγροτών, τις συμβουλευτικές υπηρεσίες, τα συστήματα ποιότητας, τη βιολογική γεωργία και άλλα. Ακόμη να υπάρξει πίεση να ληφθούν μέτρα για την καταπολέμηση της μαύρης οικονομίας, μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων μεν, αλλά και μέσω της οικοδόμησης ενός συστήματος ελέγχου του παραγόμενου εισοδήματος στη βάση των εισροών, σε συνδυασμό με τη μηχανογραφημένη γνώση για την τοπική παραγωγικότητα των συγκεκριμένων καλλιεργειών.
Με δεδομένο, όπως κατεγράφη πιο πάνω, ότι μέχρι το 2030 οι ανάγκες για τρόφιμα θα είναι 50% μεγαλύτερες, για νερό 30% και για ενέργεια 45%, υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό και στην Ήπειρο με τις τόσες πολλές εκτάσεις.