Ένα νέο πολιτικό τοπίο αναμένεται να δημιουργηθεί στις επόμενες εκλογές –πιθανή η διεξαγωγή τους εντός της Άνοιξης του 2022 με βάση τις τελευταίες διαρροές από κεντρικά κυβερνητικά στελέχη- λόγω της εφαρμογής για πρώτη φορά από το 1974 της απλής αναλογικής που θα επιφέρει και ανατροπές και στην κατανομή των εδρών και στην Ήπειρο.
Θα είναι μια νέα κατάσταση με βάση το νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, καθώς ο νόμος που ψήφισε η ΝΔ της ενισχυμένης αναλογικής θα εφαρμοστεί στις μεθεπόμενες εκλογές. Η απλή αναλογική λοιπόν είναι στο τραπέζι και με αυτή ως κεντρικό σημείο αναφοράς αναλύονται τα πιθανά πολιτικά σενάρια. Εξάλλου ήταν κεντρικό θέμα στις παρεμβάσεις των πολιτικών αρχηγών, ειδικά του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία Αλέξη Τσίπρα και ως εκ τούτου όλα θα περιστρέφονται γύρω από την απλή αναλογική έως τις κάλπες.
Το πιο αναλογικό υφιστάμενο σύστημα είναι της Ολλανδίας στο οποίο υπάρχει πολύ μικρός φραγμός (εκλογικού μέτρου 0,67% σε ενιαία περιφέρεια 150 εδρών), αλλά εφαρμόζεται η αναλογική του ισχυρότερου μέσου ανά έδρα που ευνοεί τους μεγαλύτερους αριθμούς, άρα τα ισχυρότερα κόμματα. Αντίστοιχο σύστημα υπάρχει και στο Ισραήλ με φραγμό στο 3,5%.
Επομένως, ο δικός μας νόμος του 2016 που πρόκειται να εφαρμοστεί στις επόμενες εκλογές -με φραγμό στο 3%, αλλά και τεχνική υπολογισμού την αναλογική των υπολοίπων που στην ουσία ευνοεί περισσότερο τους μικρότερους αριθμούς- είναι ένας από τους αναλογικότερους που έχουν εμφανιστεί ποτέ. Διεκδικεί παγκόσμια πρωτεία.
Η εφαρμογή της απλής αναλογικής στις προσεχείς βουλευτικές εκλογές θα επιφέρει ανατροπές και στην κατανομή των εδρών στην Ήπειρο
Τι επιτυγχάνεται λοιπόν με έναν τόσο αναλογικό σύστημα; Σίγουρα εμποδίζεται το ενδεχόμενο αυτοδυναμίας. Για να υπάρξει οριακά στο 151, πρέπει το πρώτο κόμμα να διαθέτει 47%-48% (δηλαδή να καταφέρει τα μεγαλύτερα ποσοστά που έχουν εμφανιστεί στις μεγάλες νίκες των μεταπολιτευτικών χρόνων) εφόσον το συνολικό ποσοστό εκτός αντιπροσώπευσης (κάτω του 3%) βρίσκεται στη συνήθη μέση τιμή των ελληνικών εκλογών που είναι 4%-5%.
Αν το ποσοστό εκτός αντιπροσώπευσης φτάσει στο 8% όπως κατ’ εξαίρεση έγινε στις τελευταίες εκλογές του 2019, η οριακή αυτοδυναμία 151 μπορεί να επιτευχθεί με 46%, ενώ από την άλλη, αν κατ’ εξαίρεση πάλι το μη αντιπροσωπευόμενο ποσοστό είναι περίπου μηδενικό, ίσως δεν φτάνει ούτε το 50%.
Πρέπει να σημειωθεί ότι με την «απλή αναλογική» οι έδρες αφαιρούνται από τα κόμματα τα οποία δεν θα καταφέρουν να συγκεντρώσουν το όριο του 3%, ενώ με το προτεινόμενο σύστημα αφαιρούνται έδρες και από τα εντός Βουλής κόμματα, υπέρ του πρώτου κόμματος.
Επίσης, με την «απλή αναλογική» οι έδρες που «απαλλοτριώνονται» από τα εκτός Βουλής κόμματα κατανέμονται με πιο δίκαιο τρόπο, στα κόμματα τα οποία έχουν υπερβεί το 3%, ενώ με το προτεινόμενο σύστημα ωφελείται μόνον το πρώτο κόμμα το οποίο παίρνει έδρες ακόμη και από τα εντός Βουλής κόμματα.
Για παράδειγμα, εάν οι εκλογές του περασμένου Ιουλίου γίνονταν με την «απλή αναλογική» η δύναμη των κομμάτων θα ήταν: ΝΔ 130 (έναντι 158 που πήρε, άρα +28), ΣΥΡΙΖΑ 103 (από 86, άρα -17), ΚΙΝΑΛ 27 (από 22, άρα -5), ΚΚΕ 17 (από 15, άρα -2), Ελληνική Λύση 12 (από 10, άρα -2) και ΜέΡΑ25 11 (από 9, άρα -2).
Πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι ο υπολογισμός του εκλογικού μέτρου (που είναι η διαίρεση των εγκύρων ψηφοδελτίων δια του αριθμού των εδρών της Βουλής) γίνεται με βάση όχι το σύνολο των εγκύρων ψηφοδελτίων που είναι 5.649.370, αλλά με βάση το άθροισμα των εγκύρων ψηφοδελτίων όσων κομμάτων πέρασαν το 3% και μπαίνουν στη Βουλή. Και το άθροισμα αυτό είναι 5.192.767. Άρα το εκλογικό μέτρο είναι 5.192.767 : 300 = 17.309. Το εκλογικό μέτρο διαιρείται με τον αριθμό ψήφων που έλαβε κάθε κόμμα και έτσι προκύπτουν οι έδρες που κάθε κόμμα δικαιούται. Στο σημείο αυτό θα διαπιστώσουμε ότι με το όριο του 3% για είσοδο στη Βουλή, δεν προσμετρώνται στο σύνολο 456.603 έγκυρες ψήφοι. Δηλαδή 22-26 έδρες «χάνονται», ή πρακτικά, κατανέμονται στα κόμματα που μπαίνουν στη Βουλή, αφαιρούμενες από αυτά που δεν μπαίνουν.
Με την ύπαρξη της στις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν γίνουν αυτές, είναι εξαιρετικά πιθανή η ενδυνάμωση μικρών κομμάτων είτε για λόγους συγγενείς με αυτούς της περιόδου 2011-2013, είτε επειδή το επιχείρημα της αποτελεσματικότητας των ισχυρών κυβερνήσεων θα έχει αποδυναμωθεί. Παράλληλα, οι εκλογείς έχουν απενοχοποιηθεί, ψηφίζοντας ήδη από το 2012 άλλο κόμμα από εκείνο που συνήθιζαν.
Είναι επομένως σαφές ότι με τον εκλογικό νόμο που θα εφαρμοστεί στις επόμενες εκλογές, δεν μπορεί να μιλάει κανείς για πιθανότητα ουσιαστικής αυτοδυναμίας. Συζητάμε μόνο για προϋποθέσεις που ίσως δώσουν οριακή αυτοδυναμία (η οποία εύκολα μετατρέπεται σε εκβιαστικό δώρο άδωρο).
Όμως, στόχος ενός τόσο αναλογικού συστήματος δεν είναι φυσικά να υπάρχει αυτοδύναμη κυβέρνηση, αλλά να ωθεί σε συνεργασίες. Ποιες θα είναι αυτές; Θα φανεί εάν θα υπάρξουν και σε ποια κατεύθυνση.