ΑΘΗΝΑ 1936
Μετά τις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου του 1936 οι βενιζελικοί και οι αντιβενιζελικοί δεν μπόρεσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση εξαιτίας διαφωνιών, κυρίως για το ζήτημα της επανόδου στο στράτευμα των απότακτων δημοκρατικών αξιωματικών του κινήματος του 1935. Στις 5 Μαρτίου ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ διόρισε, εν αγνοία του πρωθυπουργού, υπουργό στρατιωτικών τον Ιωάννη Μεταξά. Στις 14 Μαρτίου ορκίστηκε η κυβέρνηση Δεμερτζή, με αντιπρόεδρο και υπουργό στρατιωτικών τον Ιωάννη Μεταξά. Ο Δεμερτζής πέθανε αιφνιδίως στις 13 Απριλίου και την ίδια ημέρα ο βασιλιάς, δίχως να ενημερώσει τους πολιτικούς αρχηγούς, διόρισε το Μεταξά πρωθυπουργό.
Η κυβέρνησή Μεταξά εξασφάλισε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 27 Απριλίου, με 241 ψήφους υπέρ, 4 αποχές και 16 κατά (τους βουλευτές του Κ.Κ.Ε. και τον Γεώργιο Παπανδρέου). Τρεις μέρες αργότερα, η Βουλή με ψήφισμά της διέκοψε τις εργασίες της για πέντε μήνες, εξουσιοδοτώντας την κυβέρνηση να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα για όλα τα θέματα, με τη σύμφωνη γνώμη μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής, η οποία δε λειτούργησε ποτέ.
Οι δυσμενείς συνθήκες εργασίας και η μείωση των μισθών διόγκωσε τη δυσαρέσκεια των εργατικών στρωμάτων και οδήγησε σε συνεχώς κλιμακούμενες κινητοποιήσεις σε πολλές πόλεις, με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη. Η κυβέρνηση προχώρησε σε αυταρχική και κατασταλτική δράση ενώπιον της πρωτοφανούς έξαρσης των εκδηλώσεων του εργατικού κινήματος την περίοδο αυτή. Στις 8 του Μάη, η Χωροφυλακή στήνει παντού πολυβολεία. Και το Σάββατο 9 του Μάη, η Χωροφυλακή χτυπά τον άοπλο λαό. Πρώτος νεκρός ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης, με απολογισμό δώδεκα νεκρούς και πάνω από 280 τραμαυτίες. Σύντροφοί του, ξηλώνουν μια πόρτα και μεταφέρουν πάνω της το νεκρό κορμί του. Ενα τανκ τους σταματά. Η μάνα του Τάσου Τούση, μέσα στο χαλασμό, ψάχνει τις εργάτριες κόρες της. Ξάφνου, μπρος της, ο σκοτωμένος γιος της. Σωριάζεται. Σπαράζει. Ενας φωτογράφος αποτυπώνει την εικόνα.
Ο Ριζοσπάστης, την επόμενη ημέρα (Κυριακή), δημοσίευσε φωτογραφία, στην οποία αποτυπώθηκε η μητέρα του Τάσου Τούση να σπαράζει πάνω από τη σορό του, μόνη στο μέσο της διασταύρωσης των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας. Ο Ρίτσος, αφού βλέπει αυτή τη σκληρή εικόνα εμπνέεται. Κλείνεται στη σοφίτα του, στην οδό Μεθώνης 30 και συγγράφει. Όπως ο ίδιος λέει, «είχε κλειστεί στη σοφίτα του δύο μερόνυχτα και έγραφε, χωρίς να φάει και να κοιμηθεί, την τρίτη μέρα, δεν άντεξε, άρχισε να σβήνει…». Παραδίδει τα πρώτα τρία ποιήματα, από τα 20 συνολικά, στον Ευθύφρονα Ηλιάδη, και δημοσιεύονται στον Ριζοσπάστη στις 12 Μαΐου του 1936, υπό τον τίτλο «Μοιρολόι». Χαρακτηριστικοί οι πρώτοι στίχοι του ποιήματος:
Γιέ μου, σπλάχνο τῶν σπλάχνων μου,
καρδούλα τῆς καρδιᾶς μου,
πουλάκι τῆς φτωχιᾶς αὐλῆς, ἀνθὲ τῆς ἐρημιᾶς μου,
πῶς κλείσαν τὰ ματάκια σου καὶ
δὲ θωρεῖς ποὺ κλαίω
καὶ δὲ σαλεύεις, δὲ γρικᾷς
τὰ ποὺ πικρὰ σοῦ λέω;
Ο Ρίτσος ολοκλήρωσε τα πρώτα 14 ποιήματά του, τα οποία εκδόθηκαν από το «Λαϊκό Βιβλιοπωλείο» σε 10.000 αντίτυπα (αριθμός ρεκόρ). Από αυτά πουλήθηκαν σχεδόν όλα, εκτός από 250, τα οποία κάηκαν μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας από τον Ιωάννη Μεταξά στις 4 Αυγούστου του 1936.
ΠΑΡΙΣΙ 1958
22 χρόνια αργότερα. Ένας άντρας περιμένει τη σύζυγό του στο αυτοκίνητο, να ολοκληρώσει τα ψώνια της. Κρατάει στα χέρια του ένα αντίτυπο από την δεύτερη έκδοση του «Επιτάφιου», που του είχε στείλει ο φίλος του ο Γιάννης Ρίτσος, μετά τον αποχαρακτηρισμό των ποιημάτων. Έχει διαβάσει τα ποιήματα δεκάδες φορές και εμπνέεται με τη σειρά του. Αρχίζει να γράφει πάνω στο ίδιο το βιβλίο τις πρώτες νότες. Επιστρέφει σπίτι βιαστικά και συνεχίζει να δουλεύει, για μέρες, μήνες, μέχρι να ολοκληρώσει τη μελοποίηση 8 ποιημάτων. Μόλις τελειώνει, στέλνει το έργο του στον Ρίτσο, στον Βύρωνα Σάμιο και στον Μάνο Χατζιδάκι. Όλοι γοητεύονται, και ο Μάνος δέχεται να τα ενορχηστρώσει, παίζοντας ο ίδιος πιάνο, επιλέγοντας για φωνή τη Νανά Μούσχουρη. Το αποτέλεσμα δεν ήταν το ζητούμενο, και δεν άρεσε ούτε στον Θεοδωράκη, ούτε στον Ρίτσο. Κι έτσι, ο Μίκης Θεοδωράκης κάνει τη δική του ενορχήστρωση σε ερμηνεία Γρηγόρη Μπιθικώτση και εκτέλεση Μανόλη Χιώτη. Αυτή η εκτέλεση, ήταν γραφτό θα μπει σε όλα τα στόματα. Ο γοητευμένος Ρίτσος, από τη δουλειά που είχε γίνει στον μελοποιημένο Επιτάφιο, θα πει κάποτε στον Θεοδωράκη: «Μου έκανε τρομερή εντύπωση, μα είναι δυνατόν η ποίηση να βρει μια πλήρη αντιστοιχία με την μουσική; Μέχρι τίνος έλεγα ότι η κάθε τέχνη είναι αυτάρκης και δεν έχει ανάγκη από την βοήθεια της άλλης. Αλλά όταν έγραψες τον Επιτάφιο και αργότερα φυσικά την Ρωμιοσύνη, που ήταν η μεγάλη δόξα σου, είπα πραγματικά ότι εδώ πέρα είναι ένας δρόμος για να πλησιάσει η ποίηση μέσο της μουσικής εκείνους τους ανθρώπους που δεν θα τους πλησίαζε ίσως ποτέ.».
ΑΡΤΑ 2017
Tην Τετάρτη, 3 Μαΐου 2017, στο Θέατρο Κάστρου Άρτας, το Μουσικό Σχολείο Άρτας παρουσίασε το μουσικό έργο «Επιτάφιος» των Γιάννη Ρίτσου και Μίκη Θεοδωράκη. Η ορχήστρα μαθητών Γυμνασίου, με την διασκευή και ενορχήστρωση του Σπήλιου Κούνα και ερμηνευτή τον Ανδρέα Καρακότα έδωσαν νέα πνοή στο έργο. Δύο χρόνια μετά τη συναυλία, ολοκληρώθηκε η πρώτη έκδοση cd του Μουσικού Σχολείου. Για την έκδοση του cd απαιτήθηκε η άδεια του συνθέτη του έργου, Μίκη Θεοδωράκη. Ο ίδιος ο Μίκης, με επιστολή του στο Μουσικό Σχολείο έγραψε μεταξύ άλλων : «Με δυο λόγια, οφείλω να σας πω ότι ως συνθέτης και ως Έλληνας ένοιωσα μεγάλη συγκίνηση αλλά και αισιοδοξία για το μέλλον της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, στην οποία θέλω να πιστεύω ότι ανήκει το έργο αυτό του Γιάννη Ρίτσου που με ενέπνευσε, όπως εξακολουθεί να εμπνέει τον Λαό μας».
ΑΡΤΑ 2022
Τρίτη 7 Ιουνίου 2022, και ώρα 21:00 στον ίσκιο της Παρηγορήτισσας, παρουσιάστηκε το δημοφιλές μουσικό έργο, με νέα ορχήστρα μαθητών/μαθητριών και ερμηνευτή τον Ανδρέα Καρακότα, που μας τιμά δεύτερη φορά με τη συνεργασία του και παράλληλα παρουσιάστηκε το cd που αποτελεί την πρώτη έκδοση ψηφιακού δίσκου του Μουσικού Σχολείου.
86 ολόκληρα χρόνια ιστορίας παρουσιάστηκαν στην Άρτα. Ναι, στη δική μας, μικρή μας, Άρτα. Γιατί απ’ ότι φαίνεται, μάλλον έχουν δίκιο αυτοί που λένε, ότι τα «ακριβά» αρώματα μπαίνουν σε μικρά μπουκαλάκια. Κι αν ένας Μίκης Θεοδωράκης, ως συνθέτης και ως Έλληνας ένοιωσε μεγάλη συγκίνηση και αισιοδοξία, για ένα έργο του Μουσικού Σχολείου Άρτας, τότε τι απομένει να πούμε εμείς;
Μπορεί εγώ να μην διαβάζω Ρίτσο ή να μην ακούω Θεοδωράκη. Μπορεί ο αγαπημένος μου ποιητής να είναι ο ποιητής Φανφάρας και το αγαπημένο μου ποίημα τα «μαύρα κοράκια, κόκκινα κοράκια», αλλά πρέπει να αναγνωρίζω τον πολιτισμό, όπου τον βλέπω μπροστά μου. Όπως συμβαίνει με την ομορφιά, κι ας είμαι εγώ κακάσχημος. Όσο αφήνουμε να μετατρέπονται οι άνθρωποι που ασχολούνται με τον πολιτισμό σε επαίτες για ένα πανό, για ένα πατάρι συναυλίας, για ένα πλαστικό σκέπαστρο, βγαίνουμε χαμένοι όλοι μας. Κι όλοι αυτοί που «φτιάχνονται» από τα παρακαλετά των δημιουργών, ας έχουν υπόψιν τους ότι δεν πέφτουν στα μάτια μας αυτοί που παρακαλούν, αλλά αυτοί που «φτιάχνονται». Ας συνεχίσουν να παίζουν με το facebook κι ας μην στερούν δυνατότητες στους δημιουργούς να ξεδιπλώσουν το ταλέντο τους και τη δουλειά τους. Στο κάτω-κάτω ας έχουμε κατά νου, ότι όλοι οι ξένοι που αγαπούν τη χώρα μας, όλοι οι ξένοι που μας επισκέπτονται, έρχονται γιατί θαυμάζουν τον πολιτισμό μας. Δεν θαυμάζουν, ούτε τα χαλίκια μας, ούτε τα μπετά μας, ούτε τις περιφράξεις μας.
Αν αδυνατούμε να συλλάβουμε το μέγεθος του έργου που επιτελείται στους παρατημένους τοίχους του Μουσικού, ας γίνει τουλάχιστον αντιληπτό, ότι όπως εκείνοι κρίνονται για το έργο τους από ημίθεους, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, όλοι εμείς οι υπόλοιποι θα κριθούμε από την ιστορία την ίδια, για τη στήριξη που δείξαμε με πράξεις και όχι με λόγια.
Κι ας κάνουμε όλοι μαζί μία αρχή σήμερα κιόλας. Απέναντι στα εκατομμύρια που ξοδεύουμε κάθε χρόνο στην πόλη μας σε χαλίκια, μπετά και άσφαλτο, ας βρούμε ένα σύννομο τρόπο, όπως ήδη έχουν κάνει άλλοι Δήμοι της χώρας μας, να θεσμοθετήσουμε μία έμπρακτη στήριξη π.χ. 50.000 € ετησίως, προς το Μουσικό Σχολείο, από τον Δήμο Αρταίων, για να έχουμε επιτέλους το δικαίωμα να μιλάμε, όχι απλά για ένα Μουσικό Σχολείο, αλλά για το Μουσικό ΜΑΣ Σχολείο.