Γόρανα-Η εγκατάλειψη των μνημείων πολιτισμού της περιοχής μας
Σε προηγούμενο άρθρο της ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΕΒΕΖΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, αναφερθήκαμε στα Τρίκαστρο, ένα χωριό που οι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν λόγω του ασταθούς εδάφους της περιοχής. Κατά την επίσκεψή μας όμως εκεί, γίναμε μάρτυρες της διαρκούς, αδικαιολόγητης εγκατάλειψης των μνημείων της αρχαίας και νεότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα Γόρανα εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους, εφόσον δεν μπορούσαν να ζήσουν πλέον εκεί. Επόμενο λοιπόν είναι τα σπίτια του χωριού να μετατρέπονται σταδιακά σε ερείπια. Δεν θα έπρεπε όμως να συμβαίνει το ίδιο με τα μνημεία πολιτισμού της περιοχής, που δυστυχώς έχουν την ίδια τύχη, λησμονημένα από τους αρμόδιους φορείς, μα όχι από τους Γορανίτες.
Έξω από το χωριό βρίσκονται τα ερείπια αρχαίας ακρόπολης, της προ-κλασσικής μάλλον περιόδου, με τρεις σειρές τειχών, κυκλώπειας αρχιτεκτονικής. Στα τριπλά αυτά τείχη, οφείλει το χωριό το σημερινό του όνομα. . Έχει επικρατήσει η άποψη πως η ακρόπολη αυτή αποτελούσε την ορεινή έδρα του βασιλιά της Ηπείρου Πύρου (312-272). Δεν γνωρίζουμε όμως για ποια ακρόπολη πρόκειται, και δυστυχώς δεν πρόκειται να μάθουμε αν οι αρμόδιες υπηρεσίες δεν διενεργήσουν συστηματικές ανασκαφές. Όσο για τα τείχη, είναι δύσκολο να τα διακρίνει κανείς, αφού είναι καλυμμένα από πυκνή βλάστηση, που προκαλεί επιπλέον ζημιά, αφού οι ρίζες αναπτύσσονται ανάμεσα στις πέτρες, με αποτέλεσμα την καταστροφή των τειχών. Δυστυχώς σε ελάχιστα σημεία είναι ορατά πλέον τα τείχη.
Στην κορυφή του υψώματος που βρίσκεται η ακρόπολη, βρίσκεται μικρός μονόκλιτος, πλακοσκεπής ναός, με πρόσθετο νάρθηκα, αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία. Ο ναός χτίστηκε σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στη δυτική είσοδό του, το 1706. Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο από λαϊκές τοιχογραφίες όπως πολλοί ναοί εκείνης της περιόδου. Οι τοιχογραφίες είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, ενώ αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην οροφή του ναού απεικονίζεται η Αγία Τριάδα, απεικόνιση όχι πολύ συχνή. Στην παράσταση αυτή, ο Θεός-Πατήρ απεικονίζεται με τρίγωνο φωτοστέφανο, όπως συνηθίζεται στην ορθόδοξη αγιογραφία. Πολύ όμορφη είναι και η εικόνα της Παναγίας, στο μεταγενέστερο, ζωγραφιστό επίσης τέμπλο, που εντυπωσιάζει με την απλότητά της.
Δυστυχώς όμως ο ναός υπέστη ζημιές κατά τον σεισμό του 2020, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ρωγμές στους τοίχους, την καμάρα της οροφής και τη στέγη του ναού. Οι τοιχογραφίες σε αρκετά σημεία έχουν ραγίσει, ενώ τμήματά τους έχουν αποκολληθεί. Έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες στερέωσής τους, αλλά σίγουρα δεν επαρκούν προκειμένου να σωθούν οι τοιχογραφίες. Οι ρωγμές επίσης που έχουν δημιουργηθεί στη στέγη επιτρέπουν την εισροή ομβρίων υδάτων, γεγονός που οδηγεί αδιαμφισβήτητα στην καταστροφή των οροφογραφιών. Έχει τοποθετηθεί βέβαια νάιλον (!) πάνω από τη στέγη του ναού για την αποφυγή εισροής υδάτων, όμως σίγουρα αυτό δεν αποτελεί λύση, παρά μόνο προσωρινή. Πέραν τούτου το νάιλον καταστρέφεται από τον ήλιο, και δεν γνωρίζουμε την κατάστασή του στα σημεία που δεν φαίνονται. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την κατασκευή καινούριας στέγης ή την επιδιόρθωση της παλαιάς.
Δυστυχώς όμως, η εγκατάλειψη των μνημείων της περιοχής συνεχίζεται και στην κεντρική εκκλησία του χωριού που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο ναός αυτός κτίστηκε μεταξύ 1916-1923, και είναι κατάγραφος από ζωηρόχρωμες τοιχογραφίες. Ο ναός υπέστη επίσης ζημιές από τον σεισμό του 2020. Έχουν γκρεμιστεί πέτρες από τα ανώτερα τμήματα της τοιχοποιίας και στους τοίχους έχουν δημιουργηθεί ρωγμές. Το ταβάνι έχει καταπέσει, ενώ στις τοιχογραφίες έχουν αρχίσει να εμφανίζονται φθορές. Το πιό θλιβερό γεγονός όμως, είναι πως ο ναός παραμένει στην κατάσταση που περιήλθε λίγα λεπτά μετά τον σεισμό, δηλαδή δεν έχει καθαριστεί καν από τα συντρίμμια. Σίγουρα τίθεται θέμα επικινδυνότητας για όσους εισέλθουν στον ναό, αλλά η κατάσταση αυτή για τόσο καιρό, μας ωθεί στο συμπέρασμα πως δεν έχει γίνει καν ακριβής καταγραφή των ζημιών, πόσο μάλλον προσπάθεια για την αποκατάστασή τους.
Ως επιτροπή, τα μέλη της οποίας σέβονται την ιστορία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό, αισθανόμαστε βαθύτατη θλίψη για την κατάστασή τους. Δυστυχώς, το μόνο που μπορούμε εμείς να κάνουμε, είναι με τον δέοντα σεβασμό και προσοχή να επισκεπτόμαστε τα μνημεία αυτά, και να γνωστοποιούμε την κατάσταση που έχουν περιέλθει, ελπίζοντας στην αφύπνιση και κινητοποίηση των αρμοδίων αρχών και υπηρεσιών, ώστε να πράξουν ότι χρειάζεται για την αποκατάσταση και ανάδειξή τους.
Ευχαριστούμε από καρδιάς τον Μιχάλη Γκιάτη για τις πολύτιμες πληροφορίες και τον Κώστα Λουφέκη για τις πληροφορίες και την ξενάγηση στον τόπο καταγωγής του.
Κείμενο-φωτογραφίες: Τσώλης Α. Ευάγγελος
