Πρόκειται για μια δίγλωσση έκδοση στα ισπανικά και ελληνικά της διάλεξης του συγγραφέα και ελληνιστή Πέδρο Ολάγια, η οποία διάλεξη παρουσιάστηκε στο συνέδριο που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2020 στο κατάλυμα της Ισπανίας στη Ρόδο-παλιά έδρα των Ιπποτών του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη στην πόλη- κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων προς τιμή των Ελλήνων ναυτικών που συμμετείχαν στον πρώτο περίπλου της γης.
Τον Αύγουστο του 1519 πέντε πλοία ξεκίνησαν από τη Σεβίλλη της Ισπανίας με 251 άνδρες υπό τις διαταγές του θαλασσοπόρου Φερδινάρδου Μαγγελάνου. Ο Μαγγελάνος, υπηρετώντας το ισπανικό στέμμα, επιχείρησε να κάνει το όραμά του πραγματικότητα: να ανοίξει ένα υδάτινο πέρασμα μεταξύ Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού, με σκοπό να προσεγγίσει, πλέοντας προς δυσμάς, τα Νησιά των Μπαχαρικών. Τρία χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1522, ένα μόνο από εκείνα τα πλοία επέστρεψε στο λιμάνι της Σεβίλλης, σαραβαλιασμένο, με καπετάνιο τον Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο. Οι κακοπαθημένοι επιζήσαντες ήταν δεκαοκτώ. Μεταξύ αυτών και πέντε Έλληνες, μεταξύ των οποίων ο πιλότος που το έφερε στο λιμάνι και που τεκμηρίωσε την πρωτόγνωρη ρώτα του.
Σε αυτό τον πρώτο περίπλου της γης συμμετείχαν από τη Ρόδο: ο Μιγκέλ ντε Ρόδας, ο Φελίπε ντε Ρόδας και ο Μιγκέλ Σάντσεθ ντε Ρόδας. Από τη Χίο: Ο Φρανθίσκο Άλμπο, ο Σιμόν ντε Άξιο και ο Αντόνιο ντε Άξιο. Από το Ναύπλιο: Ο Νικολάο Γκριέγο και ο Χουάν Γκριέγο. Και από την Κέρκυρα: ο Ματέο ντε Γκόρφο.
Από αυτούς τους Έλληνες τέσσερις ήταν τελικά οι Έλληνες θαλασσοπόροι που έφτασαν στη Σεβίλλη από τους δεκαοκτώ επιζήσαντες του πλοίου Βικτώρια. Ένας από αυτούς ο Μιγκέλ ντε Ρόδας υπήρξε ναύκληρος και μαέστρε εκείνου του μοναδικού πλοίου που ολοκλήρωσε τον γύρο του κόσμου. Αφού επέζησε της αποστολής, ο καταρτισμένος ναυτικός αξιώθηκε να ανακηρυχθεί Ιππότης του Αγίου Ιακώβου και να διοριστεί Μεγάλος Πιλότος της Αυτού Μεγαλειότητος, ένα σημαντικότατο αξίωμα που εμπιστευόταν στον Έλληνα θαλασσοπόρο την εκπόνηση της μυστικής χαρτογραφίας του βασιλιά, την επιμόρφωση και αξιολόγηση των νέων πιλότων στον χειρισμό του τεταρτημόριου, του αστρολάβου και στις άλλες τέχνες της ναυσιπλοΐας, καθώς και ετοιμασία και εκτέλεση των μελλοντικών αποστολών στις Ινδίες.
Ο Έλληνας Φρανθίσκο Άλμπο υπήρξε ο πιλότος που οδήγησε στο λιμάνι το πλοίο Βικτώρια και ο δημιουργός της πιο σημαντικής ναυτικής μαρτυρίας της αποστολής: του περίφημου Ντεροτέρο του, για το οποίο ο Άλμο θα μείνει στην Ιστορία. Το λεγόμενο Derrotero, ένα μικρό τετράδιο μόλις μια σπιθαμή, είναι το αντίγραφο στο χέρι του ημερολογίου γεφύρας που ο Έλληνας θαλασσοπόρος τήρησε ως πιλότος του πλοίου Βικτώρια και που παρέδωσε στον Οίκο των Συμβολαίων με την άφιξή του στη Σεβίλλη. Από όλα τα γραπτά του Πρώτου Γύρου του Κόσμου, το Derrotero είναι το κείμενο που μας παρέχει την περισσότερη και πιο αξιόλογη ναυτική πληροφορία. Εν ολίγοις, μας προσφέρει-με απίστευτη ακρίβεια για την εποχή- τις καθημερινές συντεταγμένες της ρότας, μας δείχνει πώς υπολογιζόταν το γεωγραφικό πλάτος μετρώντας το ύψος του ήλιου με ένα τεταρτημόριο και αντιπαραβάλλοντας το, μέσω μαθηματικών εξισώσεων, με πίνακες απόκλισης, αποδεικνύει τη μεγάλη δυσκολία που σήμαινε ο υπολογισμός του γεωγραφικού μήκους με την ελάχιστη βοήθεια μιας στοιχειώδους κλεψύδρας, καταγράφει καθημερινά την ταχύτητα των πλοίων και τα χαρακτηριστικά των ανέμων, προειδοποιεί τους μελλοντικούς ναυτιλόμενους για τους κινδύνους συγκεκριμένων σημείων του ταξιδιού, μας πληροφορεί για την τοπογραφία των περιοχών που απαντούν και αφήνει τεκμήριο των αυτοχθόνων τοπωνυμιών και των πολλών τοποθεσιών που ονοματοθέτησαν οι ίδιοι οι εξερευνητές. Για αυτές και για άλλες αξίες του, το Derrotero του Φρνθίσκο Άλμπο είναι ένα από τα πιο πολύτιμα ντοκουμέντα της Ιστορίας της Ναυσιπλοΐας.
Αυτός ο χώρος του Αιγαίου, λέει ο Πέδρο Ολάγια, είναι το λίκνο του πιο ριζωμένου ναυτικού πολιτισμού (από τους θαλασσοπόρους Μινωίτες της Κρήτης, πριν 4.000 χρόνια), και στις ταπεινές και ελάχιστα γνωστές μορφές των Ελλήνων που μας συνόδευσαν στο επίτευγμα του Πρώτου Γύρου του Κόσμου, αποτίουμε σήμερα, από το νησί της Ρόδου, ειλικρινή φόρο τιμής σε όλους τους βέρους Έλληνες θαλασσοπόρους που υπηρέτησαν σε ισπανικά πλοία, στο ακούραστο πλοίο του θαυμασμού και της γνώσης, και στην αστείρευτη ροή πολιτισμού που ανέβλυσε από αυτά τα όμορφα νερά.
VOS INTER PRIMOS
CIRCVMDIERVNT ME
Σεις στους πρώτους που
με περιπλεύσατε.
Αξίζει να διαβάσετε αυτό το μικρό βιβλίο και να νιώσετε υπερήφανοι για αυτούς τους πρωτοπόρους Έλληνες θαλασσοπόρους.
Ο Pedro Olalla Gonzalez de la Vega (Οβιέδο, Ισπανία 1966) είναι συγγραφέας, ελληνιστής, καθηγητής φιλόλογος, μεταφραστής και φωτογράφος, και σε αυτούς τους τομείς συνεργάζεται τακτικά με εκδοτικούς οίκους, πανεπιστήμια και πολιτιστικούς φορείς από διάφορες χώρες του κόσμου. Εδώ και είκοσι έξι χρόνια, διατηρεί μια έντονη σχέση με την Ελλάδα και το 1994 μετοίκησε στην Αθήνα με σκοπό να ασχοληθεί με την έρευνα, τη δημιουργία και τη διδασκαλία. Η κύρια απασχόλησή του είναι η συγγραφή: 25 πρωτότυπα έργα λογοτεχνικού και πολιτιστικού περιεχομένου (βιβλία, σενάρια, οπτικοακουστικό υλικό), σε διάφορες γλώσσες, καθώς και μια μακρά σειρά από δημοσιογραφικά άρθρα και μεταφράσεις Ελλήνων και Ισπανών συγγραφέων. Δίδαξε νέα ελληνικά στο Πανεπιστήμιο του Οβιέδο και ισπανικά στο Πανεπιστήμιο Syracuse της Νέας Υόρκης. Στην Ελλάδα πλέον, διατέλεσε για χρόνια διευθυντής του Πολιτιστικού Δελτίου της Ισπανικής Πρεσβείας, αρχισυντάκτης του δίγλωσσου μηνιαίου περιοδικού “El Sol de Atenas” και καθηγητής στο Instituto Cervantes. Από το 1998 έως σήμερα, εργάζεται ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μετάφρασης-Μεταφρασεολογίας) και στη Βουλή των Ελλήνων. Ως λεξικογράφος, είναι συγγραφέας του «Νέου Ελληνο-Ισπανικού Λεξικού» (εκδ. Texto), για το οποίο δούλεψε για χρόνια με υποτροφία του Ιδρύματος «Α. Γ. Λεβέντη». Ως φωτογράφος έχει πραγματοποιήσει εκδόσεις, οπτικοακουστικές παραγωγές, ντοκιμαντέρ και περισσότερες από σαράντα ατομικές εκθέσεις σε διάφορες χώρες. Ως ερευνητής και φωτογράφος, έχει συνεργαστεί με εξειδικευμένους εκδοτικούς οίκους όπως National Geographic, Thames and Hudson, Altair, Planeta, Road Editions, κ.α. καθώς και με διάφορα τηλεοπτικά κανάλια και εταιρείες παραγωγής. Στα τελευταία του έργα συγκαταλέγονται ο «Μυθολογικός Άτλας της Ελλάδας» –πόνημα που χορηγήθηκε από το ίδρυμα Ωνάσης και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, και για το οποίο έχει διανύσει πάνω από εκατό χιλιάδες χιλιόμετρα στην Ελλάδα ακολουθώντας τα ίχνη των αρχαίων μύθων–, η τηλεοπτική σειρά ντοκιμαντέρ «Οι τόποι των μύθων» –μια παραγωγή της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (ΕΤ1) για το Ειδικό Πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004–, η ταινία ντοκιμαντέρ «Νυμφαίο της Μίεζας: Ο κήπος του Αριστοτέλη» –μια περιήγηση στον χώρο όπου ο φιλόσοφος δίδασκε τον νεαρό Αλέξανδρο–, το βιβλίο «Ευδαίμων Αρκαδία» –ένα μεγάλο νοερό ταξίδι στο δυτικό πολιτισμό ιχνηλατώντας το αρκαδικό στοιχείο– και το τελευταίο του έργο «Ελλάδος Ελάσσων Ιστορία», μια ιστορική και λογοτεχνική ματιά στη διαμόρφωση και την επιβίωση της ουμανιστικής στάσης. Για τη δουλειά του στο χώρο της ελληνικής μυθολογίας και στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού, αναγορεύτηκε Πρεσβευτή του Ελληνισμού από το ελληνικό κράτος, Fellow Member του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Harvard University (CHS Hellas Fellow in Geography of Myths), Επίτιμος Δημότης Κλείτορος Αρκαδίας και υπήρξε προσκεκλημένος ομιλητής από πλήθος φορέων και ΜΜΕ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αιγαίου, Θράκης, College Year in Athens, Onassis Foundation New York, Fulbright Foundation, Universidad Autonoma de Mexico, Διεθνές Πανεπιστήμιο Menendez Pelayo, Πρεσβεία της Ελλάδος στη Σουηδία, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου κ.α.) Επίσης υπήρξε ιδρυτικό μέλος και διευθυντής της International Society for Arcadia και είναι αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Υποτρόφων του Ιδρύματος Α. Σ. Ωνάσης.