Ο δύο φορές βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα Ken Loach σκηνοθετεί με αφοπλιστική απλότητα και αμεσότητα το επίκαιρο κύκνειο άσμα του «Η τελευταία παμπ» που προβάλλει η Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας την Τετάρτη 8 Μάιου στις 21.00 στο Πολιτιστικό Κέντρο Πρέβεζας. Εισιτήριο 4 ευρώ για φοιτητές, 6 ευρώ γενική είσοδο, και δωρεάν είσοδο για μαθητές και ανέργους.
Το συγκινητικό και βαθιά ανθρώπινο σενάριο υπογράφει ξανά ο σταθερός συνεργάτης του Paul Laverty, ολοκληρώνοντας την πολιτικά στρατευμένη φιλμογραφία τους με μία ιστορία για την απώλεια, τον φόβο και τη δυσεύρετη ελπίδα.
Πρωταγωνιστής της ταινίας, που δεν είναι ηθοποιός, είναι ο Dave Turner που έχει εμφανιστεί σε μικρούς ρόλους σε δύο ταινίες του Loach, ενώ συμπρωταγωνίστρια του είναι η μαγνητική Ebla Mari από τη Συρία.
Λίγα λόγια για την ταινία «Η τελευταία παμπ»
Επίσημο Διαγωνιστικό, 76ο Φεστιβάλ Καννών
Το Old Oak (Παλιά Βελανιδιά) είναι ένα ιδιαίτερο μέρος. Είναι η τελευταία παμπ, ο μοναδικός δημόσιος χώρος που έχει απομείνει σε μία κοινότητα πρώην ανθρακωρύχων που παρακμάζει εδώ και 30 χρόνια. Ο ιδιοκτήτης TJ Ballantyne (Dave Turner) παλεύει να την κρατήσει ανοιχτή και τα πράγματα χειροτερεύουν όταν η παμπ γίνεται αντικείμενο έριδας μετά την άφιξη προσφύγων από τη Συρία. Εντωμεταξύ, μία απρόσμενη φιλία ανθίζει ανάμεσα στον TJ και μία νεαρή Σύρια, τη Yara (Ebla Mari). Θα μπορέσουν να βρουν έναν τρόπο ώστε οι δύο κοινότητες να καταλάβουν η μία την άλλη;
Διάρκεια: 113’
Ken Loach
Πώς γεννήθηκε η ιδέα της ταινίας;
Κάναμε δύο ταινίες στη βορειανατολική Αγγλία, ιστορίες ανθρώπων που είναι παγιδευμένοι σε μία διαλυμένη κοινωνία. Αναπόφευκτα και οι δύο κατέληξαν άσχημα. Αλλά είχαμε συναντήσει τόσους δυνατούς, γενναιόδωρους ανθρώπους εκεί, που ανταποκρίθηκαν στους δύσκολους καιρούς με κουράγιο και αποφασιστικότητα. Νιώσαμε ότι έπρεπε να κάνουμε μία τρίτη ταινία που να το αντανακλά αυτό, αλλά να μην ελαχιστοποιεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι. Υπήρχε μία άλλη, μεγαλύτερη ιστορία που θέλαμε να αφηγηθούμε, αν μπορούσαμε να την εντοπίσουμε.
Σημείο αφετηρίας ήταν το πόσο αφημένη ήταν η περιοχή. Οι παλιές βιομηχανίες είχαν κλείσει -τα ναυπηγία, τα ανθρακωρυχεία, τα μεταλλωρυχεία- και σχεδόν τίποτα δεν τα είχε αντικαταστήσει. Πολλά χωριά που κάποτε άκμαζαν με τις παραδόσεις τους, τις τοπικές ομάδες τους και τις πολιτιστικές τους δραστηριότητες, είχαν αφεθεί να ρημάξουν από τους πολιτικούς, της συντηρητικής και εργατικής παράταξης. Πολύ απλά είχαν εγκαταλείψει αυτές τις κοινότητες.
Πολλές οικογένειες είχαν φύγει, μαγαζιά είχαν κλείσει, όπως και τα σχολεία, οι βιβλιοθήκες, οι εκκλησίες και πολλοί δημόσιοι χώροι. Όπου δεν υπήρχε δουλειά, η ελπίδα ξέφτιζε και τη θέση της έπαιρνε η αποξένωση, η απόγνωση και η απελπισία. Έτσι εμφανίστηκε η ακροδεξιά. Επιτροπές σε άλλες πιο ευκατάστατες περιοχές έστελναν τους ευάλωτες ανθρώπους που ήταν σε ανάγκη και που τους θεωρούσαν «πρόβλημα» σε μέρη που η στέγαση ήταν φθηνή. Οι συγκρούσεις ήταν αναπόφευκτες.
Υπήρχε και μία ακόμα ανατροπή. Η κυβέρνηση τελικά δέχτηκε τους πρόσφυγες από τον αποτρόπαιο πόλεμο στη Συρία. Εδώ ήρθαν λιγότεροι από όσους πήγαν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά έπρεπε να πάνε κάπου. Για μία ακόμα φορά, ήταν η βορειοανατολική Αγγλία που δέχθηκε τους περισσότερους. Γιατί; Η φτηνή στέγαση και μία περιοχή που δεν απασχολεί τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ο Paul άκουσε τις ιστορίες του τι συνέβη όταν έφτασαν οι οικογένειες από τη Συρία και αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ότι αυτή είναι η ιστορία που πρέπει να πούμε. Αλλά πρώτα έπρεπε να την κατανοήσουμε. Δύο κοινότητες που ζουν δίπλα δίπλα, και οι δύο με σοβαρά προβλήματα, αλλά η μία με το τραύμα ενός ασύλληπτου πολέμου, που τώρα πενθεί αυτούς που έχασε και αγωνιά για αυτούς που άφησε πίσω. Βρίσκονται ξένοι σε μία ξένη χώρα. Μπορούν αυτές οι ομάδες να συμβιώσουν; Υπάρχουν αντίθετες απόψεις. Σε αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, πού είναι η ελπίδα;
Είναι μία δύσκολη ερώτηση και ο Paul, η Rebecca κι εγώ σκεφτήκαμε ότι πρέπει να βρούμε μία απάντηση.
Πώς αυτές οι αρχικές σκέψεις εξελίχθηκαν στους χαρακτήρες και την ιστορία της ταινίας;
Ο Paul κι εγώ μιλήσαμε για τη μεγαλύτερη εικόνα. Μετά ο Paul πρότεινε να επικεντρωθεί σε μία παμπ με το όνομα Old Oak. Ο ιδιοκτήτης, ο TJ, θα ενσάρκωνε τον αγώνα, με ένα παρελθόν όπου ήταν ενεργός στην κοινότητα, αλλά τώρα πια περιφέρεται ταλαιπωρημένος από προβλήματα. Οι ιστορίες έχουν να κάνουν με σχέσεις και ο Paul τότε έγραψε για μία γυναίκα από τη Συρία που έμαθε αγγλικά σε έναν προσφυγικό καταυλισμό δουλεύοντας με εθελοντές από όλο τον κόσμο, ενώ ήταν αυτοδίδακτη φωτογράφος. Αυτές οι εμπειρίες διεύρυναν την οπτική της για τον κόσμο γύρω τους. Η φιλία της με τον TJ είναι η καρδιά της ιστορίας.
Πού βασίσατε τους χαρακτήρες που ζουν στον χωριό και απορρίπτουν τους πρόσφυγες;
Όπως πάντα, ακούμε και μαθαίνουμε. Μετά από χρόνια κοινωνικών αγώνων και αντιπαραθέσεων, ξέρουμε τι να περιμένουμε, αλλά ο ακριβής τρόπος που τα γεγονότα εκτυλίσσονται και οι άνθρωποι αντιδρούν είναι πάντα αποκαλυπτικός. Αυτό που έγινε ξεκάθαρο ήταν ότι όλες οι θέσεις εμπεριέχουν μία αλήθεια. Το πρόβλημα είναι, πώς μαθαίνει ο άνθρωπος από την αλήθεια του. Περιμένεις πολύ καιρό για να σε δει ένας γιατρός. Ποιος φταίει; Οι σχολικές τάξεις είναι υπερφορτωμένες. Ποιος είναι υπεύθυνος;
Δεν υπάρχουν προφανείς κακοί εδώ. Η αίσθηση του πένθους μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε ακραία μέτρα, αλλά υπάρχει πάντα μία λογική πίσω από το πώς συμπεριφέρονται. Αν το χάσεις αυτό, επιλέγεις το φθηνό δράμα.
Το χωριό είναι μέρος μιας ευρύτερης κοινότητας. Έχει μεγάλη ιστορία και ξέρει να στέκεται απέναντι στις επιθέσεις και την εκμετάλλευση, αρχικά απέναντι στους ιδιοκτήτες των ορυχείων και πιο πρόσφατα απέναντι στη Margaret Thatcher και το επιβεβλημένο κλείσιμο των ορυχείων. Αυτοί οι αγώνες τους έμαθαν την αλληλεγγύη και την αξία της διεθνούς στήριξης. Αλλά η αποδυνάμωση των εργατικών σωματείων άφησε τα μεμονωμένα άτομα να παλεύουν μόνα τους. Υπάρχει αλλαγή στις συνειδήσεις που τώρα πια θαυμάζουν τους επιχειρηματίες και οι αξίες έχουν αλλάξει. Αυτό έχει επηρεάσει το πώς υποδέχονται τις οικογένειες από τη Συρία. Οπότε εμείς αφουγκραστήκαμε, παρατηρήσαμε και ο Paul έγραψε το σενάριο.
Πώς αποδώσατε τις οικογένειες από τη Συρία που φτάνουν στο χωριό;
Η αρχή είναι πάντα η ίδια. Ακούμε, παρατηρούμε και αφήνουμε τους ανθρώπους να είναι ο εαυτός του. Το casting είναι κρίσιμο. Ήταν ξεκάθαρο ότι οι Σύριοι της ταινίας θα έπρεπε να είναι αυτοί που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή. Το σενάριο του Paul τους έδωσε την ελευθερία να συνεισφέρουν ώστε η ιστορία να αντανακλά τις εμπειρίες τους.
Οι λεπτομέρειες είναι σημαντικές και όλοι μάθαμε πολλά. Όπως συμβαίνει σε όλες τις ομάδες, οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Μερικές οικογένειες ήταν παραδοσιακές, άλλες όχι τόσο. Μερικοί είχαν μάθει αγγλικά, μερικοί δυσκολεύονταν. Το καταλαβαίνω αυτό. Όλοι ήταν γενναιόδωροι με τον χρόνο τους, πολλοί αφοσιώθηκαν ολοκληρωτικά στην ταινία και τα κέικ που μας έφερναν στο σετ ήταν θρυλικά!
Μερικές φορές έπρεπε να αλλάξουμε τις λεπτομέρειες καθώς προχωρούσαμε. Μερικές μητέρες από τη Συρία δεν ένιωθαν άνετα να τις βλέπουν να μπαίνουν σε μία παμπ χωρίς να έχουν καλυμμένο το κεφάλι τους. Είχαμε πάντα απαντήσεις και ήταν σημαντικό να νιώθουν όλοι ότι τους σεβόμαστε. Γελάσαμε πολύ και κάναμε πολλούς φίλους.
Και το υπόλοιπο casting;
Μετά το σενάριο, το casting είναι το πιο σημαντικό πράγμα σε κάθε ταινία. Στην Τελευταία Παμπ, θέλαμε όλους εκτός από τους Σύριους να προέρχονται από την τοπική κοινότητα. Όλες οι διαφορετικές αντιδράσεις στους Σύριους προήλθαν από τους ανθρώπους που ζούσαν στους ίδιους δρόμους, μοιράζονταν την ίδια ιστορία και ήξεραν ότι παλιά τα πράγματα ήταν καλύτερα. Μετά γίνεται προφανές ότι η ίδια εμπειρία μπορεί να ερμηνευτεί με αντίθετους τρόπους, οι διαμάχες έρχονται από την ίδια πηγή.
Ήταν λογικό να βρούμε ανθρώπους που ταίριαζαν στο ίδιο το τοπίο του χωριού. Κανείς δεν υποδύεται προφορά που δεν είναι δική του. Μπορεί να ακούγεται σαν περιορισμός, αλλά ήταν το αντίθετο. Βρήκαμε τόσους ταλαντούχους ανθρώπους, από καταξιωμένους ηθοποιούς μέχρι ανθρώπους που η βιωμένη εμπειρία τους άφηνε ένα έντονο αποτύπωμα.
Ποιος είναι ο TJ;
Ο TJ είναι ένας άντρας πάνω από 50 που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό. Άρχισε να δουλεύει στο ορυχείο λίγο πριν την απεργία του 1984. Η εμπειρία τον έκανε μαχητικό και έγινε αρχηγός στην κοινότητα, οργανώνοντας την ποδοσφαιρική ομάδα για τα παιδιά της περιοχής. Όταν έκλεισε το ορυχείο, έκανε διάφορες δουλειές. Μετά ο πατέρας του έχασε τη ζωή του και με την αποζημίωση η μητέρα του μπόρεσε να αγοράσει την παμπ. Το χωριό άκμαζε, όπως και η παμπ. Αργότερα, όταν την κληρονόμησε ο TJ, το ορυχείο είχε κλείσει, η τοπική οικονομία είχε καταρρεύσει και ο TJ έχει κάνει ότι μπορεί για να την κρατήσει ανοιχτή. Είναι η τελευταία παμπ στο χωριό. Αλλά ο TJ παλεύει με νύχια και με δόντια. Ο γάμος του έχει διαλυθεί, ο γιος του ζει μακριά, έχει παραιτηθεί από τις δραστηριότητες της κοινότητας και το μόνο που τον απασχολεί είναι να κρατήσει την παμπ ανοιχτή. Καταλαβαίνει από πολιτική και ξέρει τις κοινωνικές συνέπειες όσων έχουν συμβεί αλλά έχει χάσει τη θέληση να παλέψει. Όπως πολλοί ακόμα, ξέρει ποιος είναι υπεύθυνος για τα προβλήματα και βιώνει την προδοσία αυτών που υποτίθεται ότι πρέπει να τους υποστηρίζουν. Έχει μόνο έναν αξιόπιστο φίλο, μία μικρή σκυλίτσα. Δεν του ζητάει τίποτα και είναι πάντα εκεί για να τον κάνει να χαμογελάει.
Μετά έρχονται οι Σύριοι. Τα πράγματα περιπλέκονται. Η ταινία, εν μέρει, αφηγείται πώς ανταποκρίνεται στην πρόκληση. Δεν διαθέτει εύκολες επιλογές και η απόγνωση τον στεγνώνει από κάθε αισιοδοξία. Συναντά τη Yara και συγκινείται από εκείνη και τους Σύριους και την ιστορία τους. Έχει όμως τη δύναμη να επέμβει εκ μέρους τους σε αυτή τη μικρή και διχασμένη κοινότητα;
Η συνεργασία με τον Dave Turner ήταν απολαυστική. Ήξερε την ιστορία σε βάθος. Παλιά δούλευε σε παμπ. Αλλά, το κυριότερο, βίωσε την ιστορία καθώς κάναμε γύρισμα, μέρα μέρα. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ άλλον στον ρόλο του TJ.
Ποια είναι η Yara;
Η 20χρονη Yara είναι το μεγαλύτερο παιδί της Fatima. Αφού ξέφυγαν από τον πόλεμο, έζησαν σε προσφυγικό καταυλισμό, ίσως στο Λίβανο. Οι εθελοντές την πήραν υπό την προστασία τους, έμαθε γλώσσες, ειδικά αγγλικά, δούλεψε κοντά στους οργανωτές, τους δασκάλους και τους γιατρούς, και κατάλαβε πώς να επικοινωνεί με ανθρώπους από κάθε υπόβαθρο. Ο πατέρας της είναι σημαντικός στη ζωή της. Είναι ένας ράφτης, ένας καλός πατέρας. Είχε δει το ταλέντο της κόρης του και πρόσφερε το καλύτερο σε εκείνη και τα παιδιά του. Ήταν μία ασφαλής οικογένεια. Τώρα ο πατέρας της έχει κοντράρει τις αρχές και είναι στη φυλακή στη Συρία. Η οικογένεια πια έχει τοποθετηθεί σε αυτό το χωριό στην Αγγλία, όπου η ακτή είναι μολυσμένη από βιομηχανικά απόβλητα και η πρώτη αντιμετώπιση των ντόπιων είναι εχθρική. Είναι φυσικό που η Yara, μιλώντας τη γλώσσα, είναι η πρώτη που κάνει επαφή, αλλά θέλει το κουράγιο και τη σιγουριά της νιότης για να πλησιάσεις ένα πλήθος από αγνώστους. Αλλά το κάνει. Και ο TJ εντυπωσιάζεται από το θάρρος της. Είναι η αρχή μιας φιλίας. Αν μπορεί να διατηρηθεί είναι ένα άλλο θέμα.
Είδαμε ανθρώπους από εδώ και από τη Συρία για τον ρόλο της Yara. Η Ebla ήταν η πιο κοντινή στον χαρακτήρα. Όπως με τον Dave Turner και τον TJ, η Ebla έγινε η Yara από την πρώτη μέρα. Η απλή και άμεση επικοινωνία της, η θέρμη και η ενσυναίσθηση της την έκαναν αμέσως μέρος της ομάδας.
Dave Turner ως TJ Ballantyne
Πως επιλεχθήκατε για τον ρόλο;
Πριν πάρω σύνταξη ήμουν στο πυροσβεστικό σώμα το 2014 και ανήκα στο σωματείο. Όταν ήρθε η Sixteen Films βορειοανατολικά για να κάνει το Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ, απευθύνθηκαν στα τοπικά σωματεία και ένας φίλος ενός φίλου με πρότεινε. Ήμουν αφελής. Δεν είχα καταλάβει τι πήγαινα να κάνω. Κυριολεκτικά μπήκα και έπεσα πάνω στον Ken Loach. Μιλήσαμε λίγο και μετά με κάλεσαν τρεις τέσσερις φορές, αλλά εγώ ποτέ δεν ένιωσα ότι περνούσα οντισιόν. Μου έδωσε έναν υπέροχο ρόλο στο Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ, αλλά ήταν ένας μικρός ρόλος. Μετά όταν επέστρεψαν για να κάνουν το Δυστυχώς απουσιάζατε, ήρθαν σε επαφή και μου έδωσαν έναν μικρό ρόλο. Μετά ακολούθησε ησυχία, παρόλο που ο Paul [Laverty] διατηρούσε επαφή μαζί μου. Ήταν γύρω στις αρχές του 2019 όταν μου είπε να βρεθούμε για έναν καφέ. Μιλήσαμε λίγο για την παμπ που δούλευα τότε και τα προβλήματα της περιοχής όταν έκλεισαν τα ορυχεία. Πήγα τον Paul με το αυτοκίνητο σε μερικά χωριά και είδε πόσο άσχημη ήταν η κατάσταση. Ήρθε στην παμπ που δούλευα και πέρασε μερικές ώρες γιατί ήταν γεμάτη με ωραίους τύπους. Η παμπ, μάλιστα, λεγόταν Oak Tree. Νομίζω ότι ήταν Ιούνιος του 2019 όταν με πήραν για να με ρωτήσουν αν θέλω να πάρω τον Ken Loach με το αυτοκίνητο στην περιοχή. Φυσικά και ήθελα: Οπότε πήρα τον Paul και τον Ken στα χωριά και φαινόταν ότι κάτι τους απασχολούσε. Μετά ήρθε ο COVID, αλλά κρατήσαμε επαφή με τον Paul και τον Ken. Μία εβδομάδα πριν τα Χριστούγεννα του 2021 με κάλεσε ο Ken και μου πρότεινε τον ρόλο. Δεν είχα καταλάβει για μερικές εβδομάδες τι ήταν ο ρόλος. Από εκεί και πέρα, δούλεψα για να συλλάβω τον χαρακτήρα.
Δεν λάβατε ένα πλήρες σενάριο από την αρχή. Τι γνωρίζατε για τον TJ και το υπόβαθρο του όταν αρχίσατε το γύρισμα;
Ήξερα το όνομα του. Ήξερα ότι είχε μία παμπ και ότι του την είχε αφήσει η μητέρα του. Ήξερα ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει. Ήξερα ότι ο γάμος του είχε διαλυθεί και ότι δεν ζούσε με τη γυναίκα του και το παιδί του.
Η Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας προβάλλει ταινίες με επίκεντρο τον άνθρωπο, την πολυπολιτισμικότητα του καιρού μας, τα έντονα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες. Η Κινηματογραφική Λέσχη ανανεώνεται, καινοτομεί, δρα και αλληλοεπιδρά ως ζωντανός οργανισμός με φεστιβάλ και πολιτιστικούς συλλόγους. Ακολουθήστε την Κινηματογραφική Λέσχη Πρέβεζας στα social media καθώς και στο blog της για να ενημερώνεστε για κάθε μας δράση.
Facebook : @kileprevezas
Blogspot : kileprevezas.blogspot.com
Email : [email protected]