Στις προηγούμενες «Σκέψεις ποιητικής ισημερίας» (Δημοκρατική Φωνή/27-03-2021) είχα θίξει κάποιες πλευρές της ποιητικής εκδοτικής παραγωγής των τελευταίων μηνών. Αν θελήσουμε να διατυπώσουμε κάποιες αναλογικές σκέψεις για το διάστημα των τελευταίων ετών, θα οδηγηθούμε, θεωρώ, σε πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Πιάνοντας το νήμα, λοιπόν, από λίγο παλαιότερα και αντλώντας στοιχεία από την κριτική μου εμπειρία, θα προσπαθήσω να αποτυπώσω μια γραμματολογική μικρογραφία της εκδοτικής ποιητικής παραγωγής της τελευταίας κρίσιμης, για πολλούς λόγους, εξαετίας (2016-2021).
Αρχικά θα ήθελα να σημειώσω ότι αρκετές από τις τάσεις που εμφανίζονται προϋπήρχαν, αλλά είναι σημαντικό ότι εξακολουθούν να επιβιώνουν -κάτι που σημαίνει ότι έχουν βαθύτερα ριζώματα και επομένως προγνωστικά μακροβιότητας- άλλοτε εντείνοντας και άλλοτε αμβλύνοντας τα χαρακτηριστικά τους. Οι τάσεις αυτές αφορούν τόσο σε βιβλία δόκιμων και μεγαλύτερων σε ηλικία δημιουργών όσο και νεοτέρων. Μιλώντας για τους πρώτους, παρόλο που τα βιβλία τους αφορούν σε συγγραφικά θεωρήματα «ολοκληρωμένα», με γνωστό στίγμα που έχουν προσεγγιστεί από αρκετές πλευρές τόσο ερμηνευτικά όσο και κριτικά, διαπιστώνουμε κάποιες φορές να παρατηρείται μια καμπή ή στροφή, ανατρεπτική της εικόνας που είχαμε, οπότε και τα βιβλία που εκδίδονται δεν αποτελούν απλώς μία συνέχεια, αλλά μετατρέπονται σε κάτι μεταιχμιακό. Μιλώντας για τη νεότερη γενιά, θα ανοίξω μια παρένθεση για ένα γραμματολογικό σχόλιο που έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί αποτελεί ένα διαφοροποιητικό στοιχείο σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Αν εξετάσουμε το μορφωτικό υπόβαθρο και το κοινωνιολογικό στίγμα των νέων ποιητών/ποιητριών του 21ου αι., δηλαδή εκείνων που άρχισαν να δημοσιεύουν από το 2000 και μετά, και που ηλικιακά κυμαίνονται ανάμεσα στις κρίσιμες δεκαετίες των 30 και 40 ετών, διαπιστώνουμε πως οι περισσότεροι/ες από αυτούς/ές έχουν προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε Ανώτατα Ιδρύματα. Πολλοί/ές έχουν κάνει σπουδές ή έχουν ζήσει στο εξωτερικό. Η γλωσσομάθειά τους τους/τις έχει κάνει κοινωνούς και γνώστες ξένων λογοτεχνιών, πολλοί/ές ασχολούνται με τη μετάφραση. Ωστόσο. Η σχέση με την ελληνική κλασική παιδεία είναι πιο χαλαρή, λίγοι/ες είναι αυτοί/ές συγκρινόμενοι/ες με άλλες γενιές, που γνωρίζουν ή που μπορούν να μελετήσουν π.χ. αρχαία ελληνικά κείμενα από το πρωτότυπο.
Προλογίζοντας ακόμη την αποτύπωση των ποιητικών τάσεων της τελευταίας εξαετίας θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι η χαρτογράφησή μου θα γίνει με χαρακτηριστικά παραδείγματα κάποιων βιβλίων (που δεν επιλέγονται κατ’ ανάγκην αξιολογικά αλλά κυρίως με δειγματοληπτικά κριτήρια), ακολουθώντας μια χρονολογική πορεία, ώστε να μπορεί κανείς να την παρακολουθεί και εκδοτικά. Για μεθοδολογικούς λόγους θα ξεκινήσω από την τριετία 2016-2018 σε πρώτη φάση και θα επανέλθω σε δεύτερο χρόνο με την τριετία 2019-2021, ελπίζοντας πως το δεύτερο βήμα μου δεν θα διαψεύδει ή, πολύ χειρότερα, δεν θα προδίδει το πρώτο.
Σχετικά λοιπόν με το εκδοτικό έτος 2016 και αναφορικά με τις τάσεις που ανοίγονται σε ένα ποιητικό φάσμα αρκετά ευρύ (και ενίοτε ειδολογικά διεσταλμένο) έχουμε να παρατηρήσουμε:
Εντοπίζεται μια τάση περισσότερο στραμμένη στο συλλογικό ον, που ασχολείται με την πολυπλοκότητα είτε μιας συγχρονίας που τα ριζώματά της εκβάλλουν καθορίζοντας τον ποιητικό κόσμο είτε μέσω ενός διαλόγου με το συλλογικό παρελθόν (π.χ. Σταμάτης Πολενάκης, Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες, Θεοτόκης Ζερβός, Στη σκόνη της εικονοστασίας). Μια περισσότερο υπαρξιακού προσανατολισμού στοχαστική ποίηση που ασχολείται με τον διαχρονικό άνθρωπο (π.χ. Κώστα Παπαγεωργίου, Εγώ το μαύρο θα κρατάω έως θανάτου), έτσι όπως προβάλλει μέσα από τη σκέψη και τον φιλοσοφικό στοχασμό της ευρύτερης ευρωπαϊκής κουλτούρας και παράδοσης (π.χ. Παναγιώτης Ιωαννίδης, Πολωνία) ή επιδιώκει τη συναίρεση με στοιχεία και άλλων πολιτισμών, όπως της Ανατολής (π.χ. Γιώργος Βέης, Για ένα πιάτο χόρτα). Υπάρχει επίσης μια πιο εξομολογητική, στον πυρήνα της, ποίηση, που ασχολείται με τον δυισμό σώματος-πνεύματος και τα πάθη του (π.χ. Χλόη Κουτσουμπέλη, Οι ομοτράπεζοι της άλλης γης, Λένα Καλλέργη, Περισσεύει ένα πλοίο).
Για τις υπόλοιπες τάσεις και τον συμψηφισμό των μορφολογικών αντιστοίχως εκφράσεών τους, θα επανέλθω, σύντομα, στις επόμενες Σκέψεις…
∗Φωτογραφία: Matheus Farias