«Η ιστορία των μελισσών», το πρώτο βιβλίο της «Τετραλογίας για το περιβάλλον», έχει εξελιχθεί στο πιο πρόσφατο φαινόμενο της νορβηγικής λογοτεχνίας: το βιβλίο πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα, μεταφράστηκε σε 40 γλώσσες και έγινε διεθνές μπεστ σέλερ.
Ο διεθνής τύπος έχει χαρακτηρίσει την Μάγια Λούντε την πιο επιτυχημένη εκπρόσωπο του νέου είδους, το οποίο αποκαλείται climate fiction, λογοτεχνία με επίκεντρο τα ζητήματα του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή.
Οι μέλισσες γεμίζουν τις κυψέλες με το λαμπερό κεχριμπαρένιο μέλι. Το χέρι του εφευρέτη είχε σχεδιάσει την κυψέλη για παραγωγή μελιού και επιστημονική παρατήρηση, θέλοντας έτσι να δαμάσει τις μέλισσες. Όμως τις μέλισσες δεν μπορείς να τις δαμάσεις. Μπορείς μόνο να τις φροντίσεις, και αυτές να δεχτούν τη φροντίδα μας. Οι μέλισσες μπαινοβγαίνουν στην κυψέλη. Φέρνουν μαζί τους νέκταρ και γύρη ,τροφές για τον γόνο, αλλά όχι μόνο για τις λίγες δικές τους προνύμφες. Κάθε μέλισσα δουλεύει για όλη την οικογένεια, για όλους, για τον οργανισμό που αποτελούν όλες μαζί.
Το μέλι είναι ένα από τα πιο δύσκολα καταναλωτικά προϊόντα. Το πολύ φθηνό μέλι δεν είναι ούτε τα σκυλιά να το τρώνε. Πέρα από το απαράδεκτο για κατανάλωση «μέλι ζαχαροπλαστικής», υπάρχει το «διηθημένο μέλι» με ελάχιστη περιεκτικότητα σε γύρη και το «φιλτραρισμένο μέλι» που δεν περιέχει έστω έναν γυρεόκοκκο. Το σωστό μέλι που μπορεί να δώσει ένα μελίσσι σε σωστές συνθήκες περικλείεται στη φράση: «Μέσα σε ένα βάζο όλο το βουνό».
Οι εξαφανίσεις όμως των μελισσών έχουν πάρει όνομα πλέον, από το 2007. Colony Collapse Disorder. Σύνδρομο Κατάρρευσης των Μελισσιών. Οι μελισσοκόμοι με χιλιάδες κυψέλες επλήγησαν από μαζική εξαφάνιση μελισσών μέσα σε μόλις λίγες εβδομάδες…
Η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει μέτρα για την προστασία των εντόμων, ιδίως των μελισσών, την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την προστασία της υγείας των πολιτών, από τη χρήση συνθετικών εντομοκτόνων φυτοφαρμάκων. Έχει παρατηρηθεί η εμφάνιση πολλών μορφών καρκίνου και υπογονιμότητας στις νεότερες ηλικίες που σχετίζονται με την έκθεση σε φυτοφάρμακα που επηρεάζουν το ορμονικό σύστημα. Οι μέλισσες αποτελούν έντομα-δείκτες για την ανθρώπινη υγεία. Οι μέλισσες δεν απειλούνται μονάχα από τις χημικές ουσίες, αλλά και από την κλιματική αλλαγή και την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Επηρεάζονται από την αύξηση της θερμοκρασίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Σε περίπτωση που μειωθεί σημαντικά ο πληθυσμός τους κινδυνεύει η επικονίαση των οπωροφόρων και θα επηρεαστεί όλη η τροφική αλυσίδα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα το δημιουργούν οι μονοκαλλιέργειες που απαιτούν μεγάλη χρήση φυτοφαρμάκων και επηρεάζουν τα έντομα και τις μέλισσες.
2098. Σετσουάν. Κίνα. Έχει προηγηθεί η μεγάλη «Κατάρρευση».
Η Τάο σαν ένα μεγάλο πουλί ισορροπεί στα κλαδιά ενός δέντρου, με ένα πλαστικό κουβά στο ένα χέρι και ένα φτερό ξεσκονίσματος στο άλλο. Το μικρό πλαστικό κουβαδάκι ήταν γεμάτο με το ανάλαφρο χρυσάφι της γύρης, που ζύγιζαν οι επιστάτες με ακρίβεια και το μοίραζαν το πρωί στους εργάτες και τις εργάτριες. Με απαλές κινήσεις προσπαθούσε η Τάο να βγάλει απειροελάχιστες ποσότητες από το δοχείο και να τις μοιράσει στα δέντρα. Κάθε λουλούδι έπρεπε να πασπαλιστεί με το μικροσκοπικό πινέλο από φτερά κότας, που είχε εκτραφεί ειδικά γι΄ αυτόν τον σκοπό. Η παράδοση αυτή κρατούσε περίπου εκατό χρόνια διότι οι μέλισσες είχαν εξαφανιστεί, πολύ πριν την Κατάρρευση. Τα φυτοφάρμακα τις αφάνισαν όλες. Η επικονίαση γινόταν πλέον με το χέρι, αλλά απαιτούνταν τεράστιος αριθμός ανθρώπων, πάρα πολλά χέρια. Η Κίνα ήταν η πρώτη χώρα που χρησιμοποιούσε μεταλλαγμένα φυτά λόγω έλλειψης τροφίμων. Τα μεταλλαγμένα φυτά έφεραν τις φερομόνες των εντόμων οι οποίες προκάλεσε τον θάνατο των μελισσών. Το 2029 η Κίνα έχασε 100 δισεκατομμύρια μέλισσες. Ταυτόχρονα πέθαναν οι μέλισσες στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στην Ασία. Ο θάνατος των μελισσών έπληξε κάθε ήπειρο σε διαφορετικό βαθμό. Χωρίς τις μέλισσες χιλιάδες εκτάρια καλλιεργήσιμης γης έγιναν ξαφνικά χερσοχώραφα. Χωρίς τις μέλισσες τα λουλούδια θα έμεναν μονάχα λουλούδια, χωρίς μύρτιλα άρα χωρίς έσοδα. Ξαφνικά τα αγροτικά προϊόντα, που πριν ήταν συνηθισμένα, έγιναν είδος εν ανεπαρκεία: μήλα, αμύγδαλα, πορτοκάλια, κρεμμύδια, μπρόκολα, καρότα, μύρτιλα, καρύδια και κόκκοι καφέ. Έπειτα έπεσε η παραγωγή κρέατος, όταν δεν μπορούσαν πια να παραχθούν οι πιο σημαντικές ζωοτροφές. Η παραγωγή βιολογικών καυσίμων, για παράδειγμα το ηλιέλαιο, για το οποίο υπήρχε η βεβαιότητα ότι θα αντικαθιστούσε το πετρέλαιο, πήγε κατά διαόλου επειδή ακριβώς εξαρτιόταν από την επικονίαση. Ο κόσμος επέστρεψε στα ορυκτά καύσιμα, κάτι που αύξησε και πάλι την θερμοκρασία του πλανήτη. Οι μέλισσες παράβγαιναν στο βουητό με τα πουλιά πάνω στα δέντρα και τις μύγες, που πετούσαν πέρα δώθε, αλλά τώρα είχε απλωθεί σιωπή ολόγυρα. Ταυτόχρονα ο πληθυσμός της Γης έμεινε στάσιμος. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν πολλαπλασιαζόμασταν πια. Το είδος μας άρχισε να φθίνει. Σε ένα κόσμο δίχως μέλισσες δεν θα επιβίωνε ο άνθρωπος…
Οι αρχές της Κίνας εξαφανίζουν τον γιο της Τάο, τον Γουέι-Γουέν, όταν εκείνος παθαίνει αλλεργικό σοκ από κάποιο τσίμπημα στο δάσος, ίσως από μέλισσα κι εκείνη ξεκινά ένα σκληρό ταξίδι αναζήτησης στο ερημικό και λεηλατημένο Πεκίνο. Μια νεκρή πόλη. Και μια απέραντη, βαριά σιωπή.
Αγγλία,1852.
Ο βιολόγος Γουίλιαμ Σάβατζ μελετά ένα νέο τύπο κυψέλης, μια πρότυπη κυψέλη, που θα αντικαταστήσει το παλιό αχυρένιο κοφίνι και θα είχαν μεγάλο όφελος οι μελισσοκόμοι της περιοχής του και που μπορεί να αποδειχθεί σανίδα σωτηρίας γι΄ αυτόν και τα παιδιά του. Η κυψέλη αυτή θα επιτρέπει την απομάκρυνση των κερηθρών χωρίς να θανατώνονται οι μέλισσες, και μάλιστα χωρίς καν να τους προκαλείται φόβος. Θα ήταν πλέον πολύ απλό να μαζεύει κανείς το μέλι, πολύ άνετα θα μπορούσε να βγάλει κανείς τις κερήθρες και πόσο εύκολα θα μπορούσε να καθαριστεί η κυψέλη. Η απόσταση ανάμεσα στις κερήθρες πρέπει να είναι εννέα χιλιοστά. Ομοίως εννέα χιλιοστά ανάμεσα στις κερήθρες και στα πλαϊνά της κυψέλης, ανάμεσα στις κερήθρες και το δάπεδο, ανάμεσα στις κερήθρες και την οροφή. Ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο. Η κυψέλη αυτή θα προσφέρει στους ερευνητές καλύτερες συνθήκες παρατήρησης, έτσι ώστε να συνεχίσουνε να εμβαθύνουνε και να κάνουνε ανακαλύψεις σχετικά με αυτό το μικρό πλάσμα, που είναι ασύλληπτα συναρπαστικό και συγχρόνως σημαντικό για τους ανθρώπους.
Αμερική, 2007.
Ο μελισσοκόμος Τζορτζ αντιστέκεται στην εκβιομηχάνιση της παραγωγής και ελπίζει ότι ο γιος του θα συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση.
Τρεις εκπληκτικές παράλληλες ιστορίες για το αόρατο νήμα που συνδέει τον κόσμο των ανθρώπων με τον κόσμο των μελισσών.
Η σημασία που αποδίδει η συγγραφέας Μάγια Λούντε στη γνώση και στην επιστήμη είναι τεράστια: «Χάρη στη γνώση και στην επιστήμη αλλά και στην ικανότητα του ανθρώπου ως είδους να προσαρμόζεται, μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αυτό είναι και το μάθημα που μας δίδαξε η πανδημία του κορωνοϊού: ότι μπορούμε να συνεργαστούμε σε παγκόσμιο επίπεδο, ότι μπορούμε να μάθουμε να συνεργαζόμαστε καλύτερα».
Η συγγραφέας δεν έχει αυταπάτες, αντιλαμβάνεται ότι για το κρίσιμο ζήτημα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής απαιτείται και πολιτική βούληση.
Η ίδια αισθάνεται αισιόδοξη.
Διασώζοντας οι τρεις ήρωες του βιβλίου τις μέλισσες, διασώζουν ταυτόχρονα και το ανθρώπινο είδος.
Πρόκειται για την απόλυτη δυστοπία.
«Η ιστορία των μελισσών» είναι ένα βιβλίο με μεγάλο συναισθηματικό αντίκτυπο. Όχι πλοκής, αλλά ένα κομψό δοκιμιακό μυθιστόρημα. Δεν είναι όμως μόνο το περιεχόμενο που αξίζει να διαβαστεί, αλλά και αυτή καθαυτή η αφήγηση που μας παρασύρει. Ο τρόπος γραφής της Μάγια Λούντε, επιτρέπει μια ιδιαίτερη θέαση των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ολόκληρη η ανθρωπότητα. Τι άλλο μπορούμε να ζητήσουμε από ένα βιβλίο;
Πρόκειται για Αριστούργημα.