Η Άρτα, όπως η κάθε πόλη, δεν είναι μόνο υλική υπόσταση, αλλά είναι και η ίδια ένας ζωντανός οργανισμός που αλλάζει μέσα στο πέρασμα του χρόνου, όπως αλλάζουμε κι εμείς. Μεγαλώνει, γερνάει, αλλά και ξανανιώνει, εξελίσσεται, μετασχηματίζεται. Τίποτε δεν μένει σταθερό πάνω της. Κάθε γωνιά της πόλης, κάθε σημείο της, μνημονεύει συγκλονιστικές προσωπικές και συλλογικές ιστορίες, σαν να έχουν χαρακτεί βαθιά πάνω σε δρόμους, σε πλατείες, σε τοίχους κι ας μην μπορούμε να τις δούμε παρά μόνο να τις θυμηθούμε. Το παρόν της πόλης γράφεται καθημερινά πάνω στο παλίμψηστο αμέτρητων παρελθόντων ή όπως λέει ο Φερνάντο Πεσσόα: «Το παρόν είναι παλαιότατο, διότι όλα όταν υπήρξαν ήταν παρόν» ή αυτό που γράφει ο Κωστής Παπαγιώργης: «Ο κανόνας είναι αδιάστειτος: μνημονεύουμε το πρότερον, ουδέποτε το νυν». Όλη η πόλη είναι πλημμυρισμένη με μνήμες παρελθόντων χρόνων, έτσι που ο χώρος και ο χρόνος να συστέλλονται και να γίνονται ένα μέσα στη διαχρονικής της εξέλιξη. Μόνο αν ενώσεις όλα αυτά τα κατακερματισμένα θραύσματα μνήμης, θα αποκαλυφθεί ολόκληρο το πρόσωπό της, κάθε ψήγμα της αθέατης ιστορίας της…
Το βιβλίο του συμπατριώτη μας Ιωάννη Κουτσούμπα είναι ένα βιβλίο περιπλάνησης και διαλόγου με το χρόνο και τον χώρο της πόλης της Άρτας και τις Αρτινές Αποκριές.
Η Αποκριά έχει τις ρίζες της στην Αρχαία Ελλάδα και συνδέεται με τη λατρεία του Διόνυσου, θεού του κρασιού και των εορτασμών. Είναι περίοδος ευθυμίας και διασκέδασης, είναι το έθιμο του γλεντιού και του μασκαρέματος.
Η λέξη Αποκριά στα ελληνικά σημαίνει «διακοπή της βρώσης κρέατος». Ανάλογη με την λέξη Αποκριά είναι και η λατινική λέξη καρναβάλι. Οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε σατύρους ή φορούσαν μάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους και στις γειτονιές, συμπεριφερόμενοι προκλητικά με τολμηρές φράσεις και πράξεις.
Ψάχνουμε το παρελθόν για να δούμε τον εαυτό μας, τις ρίζες μας. Η Ιστορία υπάρχει μέσα μας. Είναι εκείνο το παρελθόν που μας διαμορφώνει σαν κοινωνίες αλλά και σαν ανθρώπους. Αν θέλουμε να ξαναβρούμε κομμάτια του παρελθόντος, πρέπει να ξέρουμε πως ήταν. Και οι σελίδες αυτού του βιβλίου, διατηρούν το παρελθόν ζωντανό. Πάνω στο παρελθόν αυτό, πατά κάποιος σταθερά, για να κάνει το επόμενο βήμα και να πορευτεί στον άγνωστο δρόμο που ξημερώνει αύριο…
Το βιβλίο αυτό μας δίνει τη δυνατότητα για το ταξίδι στα αραχνιασμένα μονοπάτια του χρόνου. Θα σεργιανίσουμε στους δρόμους και στα λιθόστρωτα στενά σοκάκια (καλντερίμια), στις γειτονιές και στις πλατείες, στα μαγαζιά της παλιάς Άρτας, στο Μουχούστι, πλατεία Κιλκίς και στο Ρωμιοπάζαρο, στο Τουρκοπάζαρο και στην Εβραϊκή συνοικία, στο Μονοπλιό. Θα ανασύρουμε μνήμες ξεχασμένες από παλιά σεντούκια, θα γλεντήσουμε στις παλιές Αποκριές, στα καφέ Αμάν και στα Βελούχια. Τραγουδώντας «Αν είσαι κι αν δεν είσαι / του Δήμαρχου παιδί» και «Θα γίνουμε γιατρούδες / θα γίνουμε γιατροί», θα χορέψουμε με το γαϊτανάκι και τα άλλα δρώμενα. Θα κάνουμε πατινάδα με τους «μπαντίδους» τραγουδώντας με κέφι τα αποκριάτικα δίστιχα, πειράζοντας γεμάτοι ζωντάνια και ξεγνοιασιά τους Αρτινούς και τους ξένους επισκέπτες. Η φιλαρμονική του συλλόγου «Ο Σκουφάς», την Κυριακή των Απόκρεω, θα ηγηθεί στη παρέλαση των κομιτάτων στην οδό Σκουφά και το πρωί της Καθαρής Δευτέρας παίζοντας την αποκριάτικη μελωδία «την καθαρή Δευτέρα θα φάμε πιταστές/σκορδάκια και κρεμιδάκια και λίγες μυρουδιές» θα ξεκινήσει ευχάριστα για τους Αρτινούς η μέρα για τα «κούλουμα». Θα αμολύσουμε τον χαρταετό καλωσορίζοντας την Άνοιξη. Θα δώσουμε στις Αρτινές Απόκριες τη θέση που τους αξίζει.
Οι διηγήσεις των συμπατριωτών μας αναφέρονται σε εποχές που η Άρτα διεκδικεί τη θέση της και το ρόλο της στην ελληνική κοινωνία, τότε που υπήρχε ποιότητα και καθαρότητα στις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων, αλληλεγγύη, φιλία και αλληλοσεβασμός. Οι διηγήσεις τους μεταφέρουν το άρωμα της εποχής εκείνης. Σήμερα οι γειτονιές εξαφανίστηκαν μέσα στην αποπνικτική μάζα, οι αυλές της παιδικής μας ηλικίας χάθηκαν μια για πάντα, όπως χάθηκαν οι παππούδες μας, οι γονείς μας. Σήμερα επικρατεί η τηλεόραση. Η μεγάλη δασκάλα και τροφός για όλους μας. Η τηλεόραση είπε κάτι, ο κοινός θνητός σιωπά. Η τηλεόραση καλύπτει τον ελεύθερο χρόνο μας…
Το βιβλίο «Αρτινών Απόκριες-Λαϊκά Δρώμενα» του Ιωάννη Κουτσούμπα, είναι προϊόν πολυετούς ερευνητικής εργασίας, από την προφορική παράδοση, μιλώντας με παλαιούς Αρτινούς, γραμμένο με μεράκι και αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ιστορικής τεκμηρίωσης και ενημέρωσης.
Ο συγγραφέας συγκέντρωσε πολύ φωτογραφικό υλικό και τις αναμνήσεις παλιών Αρτινών.
Ένα μοναδικό κείμενο, ένα χρονικό, μια μαρτυρία και δοκίμιο μαζί.
Ένα βιβλίο γεμάτο: Μουσική, χορό, τραγούδια, γέλιο, παραδοσιακές κομπανίες, οργανοπαίχτες, λαουτιέρης, νταούλια, βιολιά, κλαρίνο, σαντούρι, καρναβαλιστές, καρναβάλι γυναικών, κολομπίνες, πιερότοι, αρλεκίνοι, ινδιάνοι, βασίλισσες, χιονάτες, κοκκινοσκουφίτσες, καουμπόηδες, κομιτάτα, άρματα, Πανόραμα, προσωπίδες, μπαούτες, αποκριάτικες στολές, αποκριάτικες φορεσιές, πάρτι μασκέ, κουδούνες, αποκριάτικο θεατρικό δρώμενο, ο Πανάρατος, ο Χαραλάμπης, γιατροί, γιατρούδες, ο γέρος και η βάβω, γανωτής, καλατζής, γαϊτανάκια, βεγγαλικά, Γαϊτανατζήδες, «Αράπης», μπαντίδοι, γλεντζέδες, μερακλήδες, κουτσαβάκηδες, ασίκηδες, τσαμπάσηδες, ζωνάρι, γιλέκο, σακάκι ριγμένο στον ώμο, μαχαίρι, καπέλο, μουστάκι, καφέ Αμάν, γκαμήλες, γκαμηλιέρηδες, αρκούδα, αρκουδιάρης, χορός της νύφης, πιπέρι, ταμπακοθήκη των εβραίων, Γκόλφω, καταραμένος όφις, οινοποσία, μαύρο κρασί γλυκόπιοτο, ούζο, τσίπουρο, φαγητό, σάτιρα, σατιρικά δίστιχα, σκωπτικά πειράγματα, βωμολοχίες, αθυροστομία, χαρταετοί, «φίδια», αλμυροκούλουρα, χάσκα, πίτες, καρύδια, φουντούκια, σύκα, ρόιδα, λαγάνα, πιταστές, ελιές, χαλβάς, ταραμάς, κρεμμυδάκια, θαλασσινά, φασολάδα, λαχανικά, σαΐτες, ψιχοκάλαμα, σπάγκοι, πατινάδα, βελούχια, καφενεία, παλιοί αποκριάτικοι τύποι, πετροπόλεμος, κ.α.
Οφείλουμε να κρατήσουμε τη λαϊκή μας παράδοση ζωντανή, αυτούσια, γνήσια και αναλλοίωτη. Η λαϊκή παράδοση είναι ο ζωντανός δεσμός με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας. Σήμερα κινδυνεύουμε με την ταυτότητά μας και τον προσανατολισμό μας.
Το βιβλίο αυτό είναι μια μαρτυρία. Μια ιστορία αφοπλιστικής ειλικρίνειας, με πολλή τρυφερότητα, ευαισθησία και φροντίδα, που αναδεικνύει έναν κόσμο απίστευτης γοητείας, τις παλιές Αρτινές Απόκριες και τα Λαϊκά Δρώμενα. Μια ιστορία μνήμης, που δείχνει πόσο συνδεδεμένες είναι οι ζωές μας με την ιστορία του γενέθλιου τόπου, ότι δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου, αλλά ταξιδεύουμε διαρκώς σε μια συνεχή αναζήτηση και σε διαρκείς συναντήσεις. Όταν το καθημερινό παρόν είναι ανιαρό και το μέλλον φαντάζει ακόμη μακρινό, το παρελθόν καταντά απολύτως ελκυστικό και εύκολα μετατρέπεται σε πόλο έλξης για κάθε ανήσυχο και φιλοπερίεργο πλάσμα. Το παρόν απειλείται αν κοπούν οι ρίζες του που το συνδέουν με το παρελθόν. Όταν η λήθη σκεπάζει σιγά σιγά τη μνήμη, αυτή ξεθωριάζει και στο τέλος χάνεται για πάντα.
Ένας στοχασμός στο παρελθόν και μια ματιά πάνω σε μια επαρχιακή κοινωνία του σήμερα.
Ο Ιωάννης Κουτσούμπας πέτυχε το ακατόρθωτο. Να διαβάζεις και:
….να ακούς μέσα από τις σελίδες του βιβλίου Αποκριάτικη μουσική και τραγούδια.
Το βιβλίο αυτό εκφράζει την απόλυτη ώσμωση μεταξύ της μουσικής, των Αποκριάτικων Αρτινών τραγουδιών και χορών, τα Λαϊκά Δρώμενα και του γραπτού λόγου.
Ένα από τα καλύτερα Αρτινά βιβλία των τελευταίων ετών.
Ένα βιβλίο ύμνος στις Αρτινές Απόκριες.
Ένα βιβλίο που δείχνει τη συγγραφική ωριμότητα του Ιωάννη Κουτσούμπα.
Ένα εξαιρετικό βιβλίο, που πρέπει να διαβαστεί από όλους τους Άρτινούς.
Η έκδοση είναι από ευγενική χορηγία του Δημήτρη και της Μιράντας Τομπουλίδη,εις μνήμη του πολυαγαπημένου τους αδελφού Γεωργίου (1951-2020).