Το Ζάλογγο βρίσκεται βόρεια της Πρέβεζας και είναι ένα από τα πιο ιστορικά όρη της Ελλάδας. Στην κορυφή του ιερού βράχου δεσπόζει το μνημείο των ηρωικών Σουλιωτισσών, που μελέτησε και υλοποίησε ο σπουδαίος Έλληνας Γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος σε συνεργασία με τον Αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1960 και τα αποκαλυπτήρια έγιναν το καλοκαίρι του 1961.
Ιστορική Αναδρομή
Μετά τα τραγικά γεγονότα της παράδοσης του Σουλίου στις 12-12-1803 και της απομάκρυνσης των Σουλιωτών από τα ιερά τους χώματα, ένα σώμα από 800 Σουλιώτες πρόσφυγες, με επικεφαλής τον Κίτσο Μπότσαρη, τον Κουτσονίκα και τον Φωτομάρα, φτάνουν στο όρος Ζάλογγο, μέσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και μετά από οχτάωρη κοπιαστική πορεία. Εκεί, βρίσκουν καταφύγιο στην ιερά Μονή του Ταξιάρχη Μιχαήλ. Ο Αλή πασάς, αθετώντας τη συμφωνία που είχε κάνει, στέλνει στρατό εναντίον τους. Στις 16 Δεκεμβρίου έφθασε στους πρόποδες του Ζαλόγγου το πολυάριθμο ασκέρι υπό τον Αλβανό διοικητή Μπεκίρ Τζογαδούρο. Οι Σουλιώτες μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους οχυρώθηκαν μέσα στη Μονή απ΄ όπου και απέκρουσαν στις 16 και 17 του μήνα τις εφόδους του ασκεριού. Την επομένη όμως στις 18 Δεκεμβρίου ο μεν Κουτσονίκας και οι σύντροφοι του παραδόθηκαν και συνθηκολόγησαν, αντίθετα άλλοι 147 Σουλιώτες υπό τον Κίτσο Μπότσαρη κατάφεραν με έφοδο να διασωθούν, ενώ 53 γυναίκες με τα παιδιά τους και 13 άνδρες αφού κατέφυγαν σε παρακείμενο βράχο τον καλούμενο σήμερα “Στεφάνι”. προτίμησαν αντί της ατιμίας και της αιχμαλωσίας να ρίξουν τα παιδιά τους στο γκρεμό και στη συνέχεια να ακολουθήσουν και οι ίδιες και μάλιστα χορεύοντας.
Η πράξη των γυναικών μόνο ως ηρωική μπορεί να χαρακτηριστεί, καθώς αποφασισμένες οι Σουλιώτισσες διάλεξαν το θάνατο από την ατίμωση, την βιαιότητα, τον ευτελισμό.
Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία Τούρκου αυτόπτη μάρτυρα, αξιωματικού του Αλή πασά Σουλεϊμάν αγά που περιλαμβάνεται σε βιβλίο του Imbraim Manzour effendi (Παρίσι 1828):
«(Οι γυναίκες) πιάσθηκαν από τα χέρια και άρχισαν ένα χορό, που τα βήματά του τα κινούσε ένας ασυνήθιστος ηρωισμός και η αγωνία του θανάτου τόνιζε τον ρυθμό του… Στο τέλος των επωδών οι γυναίκες βγάζουν μια διαπεραστική και μακρόσυρτη κραυγή, που ο αντίλαλός της σβήνει στο βάθος ενός τρομακτικού γκρεμού, όπου ρίχνονται μαζί με όλα τα παιδιά τους».