Φέτος συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από τότε που γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η 21η Μαρτίου ως Ημέρα Ποίησης. Είχε εορταστεί για πρώτη φορά το 1998, μετά από πρόταση του ποιητή Μιχαήλ Μήτρα προς το Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων και ύστερα από εισήγηση της ποιήτριας Λύντιας Στεφάνου να επιλεγεί ως Ημέρα Ποίησης η Ημέρα της Εαρινής Ισημερίας, επιλογή που υποστηρίχθηκε με ισχυρή επιχειρηματολογία. Η Εταιρεία Συγγραφέων είχε οργανώσει τότε, για πρώτη φορά, τον εορτασμό, ο οποίος πήρε πανηγυρικό χαρακτήρα το 2001 με την παγκόσμια καθιέρωσή του στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας στους Δελφούς υπό την αιγίδα της Unesco.
Δεν αποτελούσε μέχρι προ τινός αντικείμενο αμφισβήτησης η συμβολή της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Unescο για την καθιέρωση της Εαρινής Ισημερίας ως Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης ούτε η συμβολή της Εταιρείας Συγγραφέων στη διαμόρφωση της πρότασης της 21ης Μαρτίου. Ωστόσο. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία προσπάθεια αποδόμησης της συμβολής της ελληνικής πλευράς. Παρουσιάστηκαν δημοσιεύματα τα οποία εμφανίζουν το γεγονός της καθιέρωσης της Ημέρας Ποίησης ως αποτέλεσμα αλλότριων διεργασιών. Εξηγούμαι. Το 2017 από ορισμένες πλευρές του Pen International άρχισε να αμφισβητείται τόσο η συμβολή της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Unesco όσο και η συνεισφορά στην υπόθεση αυτή της Εταιρείας Συγγραφέων της Ελλάδας. Η αμφισβήτηση αυτή έμεινε τότε αναπάντητη, με αποτέλεσμα το 2022 να υιοθετηθεί και από το παράρτημα του Pen στην Ελλάδα και εν έτει 2023 να διαβάζουμε σε σχετική του ανακοίνωση ότι ο εορτασμός «της 21ης Μαρτίου ως Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης αποτελεί οραματισμό του Pen International» και να διαγράφεται εντελώς η συμβολή της ελληνικής πλευράς και της Εταιρείας Συγγραφέων.
Αλλά ας δούμε με συγκεκριμένα στοιχεία ποια είναι η ιστορική αλήθεια: Η αρχική έμπνευση εορτασμού στην Ελλάδα μίας «Ημέρας για την Ποίηση» ανήκει στον ποιητή και ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων Μιχάλη Μήτρα. Tο καλοκαίρι του 1997 έθεσε προς συζήτηση και το φθινόπωρο του ίδιου έτους πρότεινε με επιστολή του στην Εταιρεία Συγγραφέων, «στον θεσμό που θα μπορούσε να διοργανώσει μια τέτοια γιορτή», να υιοθετηθεί ο εορτασμός της ποίησης και στην Ελλάδα, και να οριστεί συγκεκριμένη μέρα γι’ αυτόν. Την επιστολή έθεσε υπόψιν του Διοικητικού Συμβουλίου ο ποιητής και ομότιμος καθηγητής της νεοελληνικής φιλολογίας Κώστας Στεργιόπουλος, προέδρος τότε της Εταιρείας Συγγραφέων και αποφασίστηκε ομοφώνως να καθιερωθεί μία ετήσια Ημέρα Ποίησης. Το επόμενο βήμα ήταν να επιλεγεί η ημέρα που αρμόζει σε έναν τέτοιον εορτασμό. Η ποιήτρια και μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων Λύντια Στεφάνου πρότεινε την 21η Μαρτίου, την ημέρα της εαρινής ισημερίας. «Η ποίηση είναι η πρώτη νεότητα της γλώσσας, ποιητικά είναι τα πρώτα κείμενα, η ποίηση είναι η αρχή των πάντων και έπρεπε να επιλέξουμε μια μέρα που να δηλώνει ακριβώς αυτή την αρχή» εξηγούσε η Λύντια Στεφάνου.
Η 21η Μαρτίου ως Ημέρα Ποίησης γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα με διοργανωτή την Εταιρεία Συγγραφέων στις 21 Μαρτίου 1998. Ο Βασίλης Βασιλικός, όντας ήδη πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO το 1999, και μετέπειτα Πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων, μετέφερε την πρόταση στον διεθνή οργανισμό και συγκεκριμένα στη συνάντηση των Συμβούλων στο Παρίσι στις 26 Μαρτίου 1999 (όπως αναφέρεται και επισήμως στο έγγραφο Αρ.εξερχ.Πρωτ.Φ.8/17/10 Ε/ΑΣ368/17-06-1999 της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στην ΟΥΝΕΣΚΟ) όπου αποφασίστηκε να ανακηρυχθεί η 21η Μαρτίου ως Διεθνής Ημέρα Ποίησης και να ενταχθεί η έναρξη του εορτασμού στα πλαίσια της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, εφόσον, βέβαια, η πρόταση εγκρινόταν και από την 30η Γενική Διάσκεψη της UNESCO, κάτι που έγινε 8 μήνες μετά (Conférence générale 30e session, Paris/15-11-1999).
Αξίζει να σημειωθεί πως, όταν είχε ξεκινήσει η διεθνής κινητικότητα για την Ημέρα Ποίησης με εθνικούς εορτασμούς στην Ελλάδα (από την Εταιρεία Συγγραφέων) στην Τουρκία (από το Pen Τουρκίας), την Ισπανία, τις ΗΠΑ κ.λπ, με τη σχετική πρόταση προς την Ευρωπαϊκή Ένωση Συγγραφέων από την Εταιρεία Συγγραφέων, τη σχετική απόφαση σε Συνέδριο του Pen International, η Ελλάδα δεν ήταν μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Οργανισμού (έγινε τον Οκτώβριο του 1999). Χρειάστηκε επομένως, σύμφωνα με τα ειθισμένα στις διαδικασίες του Οργανισμού τη συνδρομή μιας σύμφωνης και σύμμαχης χώρας, για να προωθηθεί άμεσα και αποτελεσματικά η πρόταση στην Ημερήσια Διάταξη του Εκτελεστικού Συμβουλίου. Όπερ και εγένετο και ο Βασίλης Βασιλικός κατόρθωσε -σύμφωνα με όσα ο ίδιος επισήμως επιβεβαιώνει σε επιστολή του προς τον Πρόεδρο της Εταιρείας Συγγραφέων- το Μαρόκο να προωθήσει την ελληνική πρόταση και να ξεκινήσει η διαδικασία. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε, όταν η Ελλάδα, ως μέλος πια του Εκτελεστικού Συμβουλίου, κατέθεσε, με άλλα δύο μέλη-κράτη συνυπογράφοντα πρόταση, για την επίσημη έναρξη του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης το 2001 στους Δελφούς.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η διαδικασία έρευνας της UNESCO για το αν ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης και η επιλογή της 21η Μαρτίου είχαν κοινή αποδοχή σε «διαφορετικές γεωπολιτισμικές περιοχές του κόσμου» -καθώς υπήρχε και μια επιφύλαξη διότι η 21η Μαρτίου ήταν ήδη θεσμοθετημένη Ημέρα κατά του Ρατσισμού- η Εταιρεία Συγγραφέων, από την πλευρά της, πίεσε επανειλημμένως τα πράγματα, έτσι ώστε η απόφαση να είναι τελικά θετική. Ο Πρόεδρός της Κώστας Στεργιόπουλος έστειλε σχετική επιστολή, εκφράζοντας την αγωνία του για την τελική έκβαση της απόφασης (Αρ.Πρωτ.204/08-11-1999) λίγες μέρες πριν την τελική ψηφοφορία προς τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην UNESCO.
Ευτυχώς η έκβαση της ψηφοφορίας, χάρη στις προσπάθειες του Έλληνα πρέσβεως Βασίλη Βασιλικού, ήταν θετική, η πρόταση έγινε αποδεκτή με μεγάλη πλειοψηφία (80%) και ο πανηγυρικός εορτασμός έλαβε χώρα στην Αθήνα και στους Δελφούς από τις 18 έως τις 22 Μαρτίου 2001.
Το Pen International είχε λάβει, όπως πολλοί άλλοι φορείς και όπως σε πολλές άλλες χώρες, πρωτοβουλίες ανάλογες με της Ελλάδας και της Εταιρείας Συγγραφέων. Ωστόσο είχε προτείνει ως πιθανή Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης την 21η Απριλίου, υιοθετώντας πρόταση του Pen Τουρκίας. Σ’ αυτήν την πρόταση αντιτάχθηκε η ελληνική πλευρά και γιατί στην Ελλάδα η ημέρα αυτή είναι αρνητικά φορτισμένη (ημέρα επιβολής της δικτατορίας των συνταγματαρχών) αλλά και γιατί η αντίστοιχη επιχειρηματολογία της (να υιοθετηθεί μία ημέρα πριν από την «Ημέρα της Γης») ήταν αρκετά αδύναμη. Αντιθέτως, η ελληνική επιχειρηματολογία –η οποία αναπτύσσεται πλήρως στην Εισήγηση της Λύντιας Στεφάνου- υπέρ της ημέρας της εαρινής ισημερίας με όλο τον συμβολισμό της για την αναλογία ανάμεσα σε φως και σκοτάδι αλλά και για την αισιόδοξη προοπτική που φέρνει πάντοτε η άνοιξη, υπήρξε πειστική για τη διεθνή κοινότητα.
Όλο το προηγούμενο ιστορικό βασίζεται σε τεκμήρια τα οποία εντόπισα ύστερα από έρευνα στα αρχεία της Εταιρείας Συγγραφέων και στα αρχεία τόσο της Unseco όσο και της εθνικής μας αντιπροσωπείας στο Παρίσι και είναι προσβάσιμα σε όσους ενδιαφέρονται για την ιστορική αλήθεια. Αλλά μήπως ορισμένοι δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτήν;
(πρώτη δημοσίευση στο ηλ.περιοδικό Αναγνώστης)