Πολλές φορές αναρωτιόμαστε ή συζητούμε για τον ρόλο της ποίησης, για τη σχέση της ποίησης με το κοινωνικό πεδίο ή για τον ιστορικό ρόλο, όπως λέμε, του ποιητή.
Η ζωή του ποιητή δεν έχει κάποια εντελώς διαφοροποιητικά των άλλων χαρακτηριστικά. Ο ποιητής βιώνει την ιστορία και την εποχή του, όπως όλοι. Αναπνέει, κινείται, εργάζεται, υπάρχει, κάποτε μόνος του, κάποτε μαζί με άλλους, όπως όλοι. Πονάει ή αγαπάει, αγωνίζεται ή παραιτείται, υποφέρει και χαίρεται, όπως όλοι. Ωστόσο. Αυτό που τον διαφοροποιεί είναι η ματιά, ο τρόπος που η οπτική του φιλτράρει όλα τα προηγούμενα. Ο ποιητής αφουγκράζεται εκείνο που οι άλλοι αγνοούν, παρατηρεί εκείνο που άλλοι θα προσπεράσουν, συναισθάνεται ό, τι οι άλλοι ψηλαφούν, χωρίς να μπορούν να αναγνωρίσουν. Ο ποιητής επομένως αποτυπώνει τον σφυγμό του κόσμου ή της Ιστορίας και τον προσφέρει ως φάρμακο ή παραμυθία, ως δηλητήριο ή βορά στους άλλους. Και είτε οι άλλοι τον δεχθούν είτε τον χλευάσουν, αυτός δεν μπορεί παρά να συνεχίζει. Γιατί ο αληθινός ποιητής δεν είναι σε θέση ποτέ πραγματικά να αδιαφορήσει. Μια που η δική του «αδιαφορία» είναι κι αυτή μια χειρονομία ποιητική. Δηλαδή εν τέλει μια στάση ηθική. Αυτό που θέλω να πω: πιο πολιτικό ον από τον ποιητή δεν υπάρχει. Ακόμη κι αν ο ίδιος επιθυμήσει αυτό να το αρνηθεί έως θανάτου.
Σε κρίσιμες εποχές, σε δύσκολες περιόδους, όπως αυτή που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα, η ποίηση παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο. Η ποίηση παρηγορεί και ανακουφίζει, ακόμη κι όταν μιλά για τα πιο σκοτεινά. Εκείνο που την διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες τέχνες είναι ότι, ενώ διαθέτει τα πιο φτωχά, τα πιο κοινόχρηστα υλικά: ένα μολύβι, ένα χαρτί, λίγες λέξεις και πολλή σιωπή, μπορεί κάθε φορά και τους δίνει τη λάμψη του καινούργιου, του πρωτοϊδωμένου. Ακόμη κι όταν το μήνυμά της δεν αρκεί, ακόμη κι αν δεν προλάβει ν’ ακουστεί, είναι πάντα εκεί: μια χειρονομία ίδια που υπάρχει μέσα σ’ όλους. Κι είναι αυτό το ιερό μυστήριο που μας σώζει.
Κι έρχεται στο σημείο αυτό να αναδειχθεί και πάλι η κρίσιμη σχέση της ποίησης με την Ιστορία. Για παράδειγμα, μετά από χρόνια, όσοι μελετήσουν την «ποίηση της πανδημίας» θα μπορέσουν να συναισθανθούν πώς βίωσαν οι σημερινοί άνθρωποι την πανδημία, ποια σημάδια άφησε στον ψυχισμό και στις σχέσεις τους. Και θα αποτελέσει το αποτύπωμα αυτό ένα πολύτιμο ιστορικό χνάρι.
Η ποίηση, λοιπόν, επισκέφθηκε κι εμένα τον παράξενο αυτόν καιρό μιλώντας μου για τον απρόσμενο εγκλεισμό, την παράδοξη επικοινωνία, τις νέες εξ αποστάσεως σχέσεις. Ας μου επιτραπεί, κλείνοντας, να μοιραστώ, εκτός από τις προηγούμενες σκέψεις μου, και ένα από τα ποιήματα που με επισκέφθηκαν τις μέρες αυτές της τελευταίας κρίσης.
Απο-κλεισμένη
Τώρα που δε δουλεύουν πια οι ταχυδρόμοι
ψάχνω απεγνωσμένα έναν φάκελο
να σού στείλω όσα δεν είπα.
Γράφω ατέλειωτα
τα ρ τα σ τα ω
όσα δεν πρόλαβα
όσα σταμάτησαν μισά
γυρεύοντας πάλι μιαν αρχή
να ξεγελά το τέλος.
Σαλιώνω το ποίημα το μισό
το κλείνω το σφραγίζω
και γράφω καλλιγραφικά
ένα όνομα.
Που εσύ δεν θα διαβάσεις.
Τον δρόμο εκείνο
Που εσύ ποτέ σου
δεν θα βρεις
(Πρώτη δημοσίευση: Γραφείον Ποιήσεως)
*Φωτογραφία: Nick Fewing