Η Σμύρνη… η Σμύρνη μας…πάει!
Η Σμύρνη δεν αποτελεί έναν χαμένο παράδεισο, δεν μιλά στο παρελθόν, είναι η κλεμμένη κόρη που, έχοντας χάσει την ομορφιά και τον πλούτο της, κακοπερνά στα ξένα χέρια. Η Σμύρνη είναι η Μνήμη, το στίγμα, η πληγή, είναι η Αλήθεια, η Φαντασίωση των απογόνων. Τέλος είναι η πρόκα που καρφώνεται στην καρδιά του Έλληνα κάθε φορά που ακούγεται το όνομά της!
Αχ η Σμύρνη με τις μουσικές και τους μουχζικάντηδές της, με τους αμανέδες και τα τούρκικα Γκαζέλ, με τα ούτια και τους μπαγλαμάδες της, τα πανηγύρια, τους κλήδονες, η Σμύρνη την αποκριά, η Σμύρνη τα Χριστούγεννα, η Σμύρνη τη Λαμπρή, η Σμύρνη η λαμπρή! Η Σμύρνη των πιστών, η Σμύρνη των απίστων. Η κόρη η πανέμνοστη, η μικροπαντρεμένη…
Η παιδιόλουστη Σμύρνη με τους μαχαλάδες και τα όλκιμα αρώματα της Ανατολής. Οι σμυρναϊκές λιχουδιές και νοστιμάδες, η γεμιστή κότα, οι λαχανοσαρμάδες, τα ντολμαδάκια γιαλατζή, τα μπουμπάρια, οι σπλήνες γεμιστές με ρύζι, οι παστιρμάδες, το μυδοπίλαφο με μύδια, το ιμάμ μπαϊλντί, οι κολοκυθοκορφάδες γεμιστοί με ρύζι, τα σουτζουκάκια σμυρναίικα, τα ατζέμ πιλάφια, οι χορτόπιτες, οι τυρόπιτες, οι κρεατόπιτες, οι μπακλαβάδες, τα κανταΐφια, τα σαραγλί, τα σεκέρ λουκούμια, τα φοινίκια, οι κουραμπιέδες, η κανέλα, το μπαχάρι, το κύμινο, το τσιμένι…
Στη Σμύρνη ένας ολέθριος έρωτας, που άνθισε στη μεγαλύτερη ιστορική ήττα. Μη μπορώντας να γκρεμιστεί ο ίδιος, γκρέμισε αυτούς που τον κουβαλούσαν…
Κάπου εκεί στο Αιγαίο, στην αρχή της Ανατολής, στη διάφανη Ιωνία, χάθηκε για πάντα ο επίγειος παράδεισος, πνίγηκε στη δυσωδία που ξέβρασε το Σφαγείο, αίμα, αίμα, αίμα… τίποτα άλλο μόνο αίμα… και μόνοι δικαστές ο κούκος και τ΄ αηδόνι μα…
Το τσακάλι και η αρκούδα ακόμα…
Παραμονεύουν…
Ένας τελευταίος περίπατος που σφράγισε το τέλος μιας εποχής. Την εποχή της αθωότητας με τα νανουρίσματα της Καππαδοκίας, τα παραμύθια της Ανατολής (Γιασάν Γιασεμί, Γκιουζέλ Γιασεμί, στην ερημιά βρίσκομαι και έλα να με βρεις!), τα μαλώματα, τους έρωτες.
Οι άνθρωποι της Οδού Ρόδων στον μαχαλά Φασουλά, ήταν Έλληνες κυρίως εύποροι, μα είχε και μεσαίους και φτωχούς μεροκαματιάρηδες. Τέτοια γειτονιά σαν και δαύτην και ανθρώπους σαν κι αυτούς, που έζησαν στον δρόμο με τα ρόδα, δεν υπήρχαν σε ολόκληρη τη Σμύρνη τη γλυκιά.
Οι άνθρωποι της Οδού Ρόδων ήταν: Ο Κωνσταντής ο Λόντος, η κόνα Ευσταθία, η Ελισσώ, η κοκότα Ερασμία, η Ελένη η Αλατζάδενα, η κόνα Μενεξέ, η Ρήνη η δαιμονισμένη, η διαβολοπαρμένη και σεληνιασμένη, η πανέμορφη Αγγελικώ Λόντου που ερωτεύτηκε και αγάπησε παράφορα τον Τούρκο Μεχμέτ, η Σεράπ, ο στρατιωτικός γιατρός Δημήτρης Χατζηπαπάς, ο Κώστας και η Στέλλα Κασαμπαλή, η Χατζίνα η καλογριά, η Φούλα η Χυρόγλου, ο Γιώργης, ο «Παπαφλέσσας της Ιωνίας, ο Μέγας Χρυσόστομος, της Σμύρνης ο δεσπότης, ο παπά Λευτέρης, η παπαδιά η Σοφίκα, ο αδικοχαμένος Μίμης, ο Φανούρης και ο Χαραλάμπης, κ.α.…
Και μερικά ασύνδετα γεγονότα, κάποιοι κακοί οιωνοί, μαγαρισιές του άλλου κόσμου, εμφανίζονταν κάπου κάπου και σκορπούσαν τρόμο και ανασφάλεια των κατοίκων της Σμύρνης. Συνεχή σημάδια.
Θεοσημεία. Διαβολοσήμαδα όλοι τα βλέπανε… λίγοι τα ορμηνεύανε.
Εκείνες τις νύχτες κλαίγανε όλα τα σκυλιά της Σμύρνης. Το κλάμα των σκύλων, σα περνούσε λίγη ώρα, γινόταν ουρλιαχτό και τι ουρλιαχτό, λύκου! Ένα κομμάτι από το αντίδωρο, στην μητρόπολη στην Αγία Φωτεινή, βρέθηκε σάπιο και μαυριδερό. Πολύ κακό σημάδι. Ένας βόμβος που σταματημό δεν είχε. Ένας φωτεινός κομήτης…
Μα αν και τα θεοσημεία ήτανε πολλά και ο κόσμος της Σμύρνης άρχισε να θορυβείται, οι επίσημες αρχές του τόπου, ο Στεργιάδης ο αντίχριστος και τα τσιράκια του από την Ελλάδα τους καθησύχαζαν λέγοντάς τους να μην φοβούνται κι ότι ήταν ασφαλείς. Το κακό ερχόταν επάνω τους και ο Στεργιάδης μαζί με την Ελληνική Κυβέρνηση κάνανε τα στραβά μάτια. Οι σύμμαχοι κάνανε τη δουλειά τους, ο Βενιζέλος τα είχε χαμένα, αφού δεν ήξερε τι να περισώσει και τι να μαζέψει απ΄ τα αμάζευτα. Οι πραγματικοί υπαίτιοι, δεν θα δικαστούν ποτέ, μα ανενόχλητοι θα συνεχίσουν καινούργια εγκλήματα και παντοτινοί δικαστές και μόνοι δικαστές, ο κούκος και τ΄αηδόνι.
Οι επόμενες μέρες ήταν βγαλμένες από το βιβλίο της κολάσεως…
Καταραμένο Σάββατο 27 Αυγούστου 1922.
Και ήρθε ο καιρός του κακού.
Ήρθε ο καιρός του θανάτου.
Εκείνη τη μέρα ο Θεός έλειπε από τη Σμύρνη…
Μύριζε όλη η Σμύρνη θάνατο.
Πύρινη κόλαση. Τα ταγκαλάκια του Κεμάλ, ο άτακτος στρατός των Νεότουρκων, οι Τσέτες, οι φανατισμένοι μπεκρήδες, οι αλήτες του Κεμάλ πετσόκοβαν τους ανθρώπους και ρίχνανε το κρέας τους στα κοπρόσκυλα και βάλανε φωτιά στην Αρμενική και Ελληνική συνοικία της Σμύρνης, σε ολόκληρη της Σμύρνη, τη Σμύρνη των γκιαούρηδων.
Μεταμορφώθηκε η πανέμνοστη Σμύρνη σε κρανίου τόπος.
Όλη η Σμύρνη νεκροταφείο.
Η θάλασσα της Σμύρνης, η νεκροθάλασσα, γεμάτη πτώματα, αίμα και ανέλπιδους…
Πυρκαγιές, φρικαλεότητες, σαδισμοί, βιασμοί, σφαγές, ξεκοιλιάσματα, κόψιμο των θηλών, ξεσκισμένα μωρά, παλουκώματα, πτώματα βεβηλωμένων μανάδων, άντρες ξεκοιλιασμένοι με βγαλμένα τα έντερα, μάτια χυμένα σαν ωμά αυγά…
Οι λύκοι όρμησαν πάνω στον Δεσπότη, Χρυσόστομο Σμύρνης, και τον χτυπούσαν με ξύλα και πέτρες, του ξεριζώνουν τα όμορφα, χιονάτα γένια του, τα αιμοδιψή όρνεα του ξεριζώνουν τα μάτια και στο τέλος τον παλουκώνουν, αργά, μαρτυρικά, σχολαστικά.
Πολλοί χριστιανοί κρύφτηκαν σε χριστιανικά μνήματα. Τι παράξενο και τραγελαφικό συνάμα, να ψάχνεις για να σώσεις της ζωή σου, εκεί που βασιλεύει ο θάνατος…
Αίμα, αίμα, πολύ αίμα… τίποτα άλλο μόνο αίμα…
Η Μνήμη και τα μνήματα κοινό έχουν τόπο.
Το τέλος του κόσμου…
Όσοι έχετε καρδιά δυνατή και ψυχή ενάρετη, ακούστε και φρίξτε, φωνάξτε και γράψτε, για να μάθουν οι νεότεροι, γιατί οι νεκροί πια δε βαστούν, τρίζουν τα κόκαλά τους…
Ο χρόνος είναι φονιάς. Σκοτώνει µέσα µας την ψευδαίσθηση ότι οι πληγές µας είναι µοναδικές. Όχι, δεν είναι. Καµιά πληγή δεν είναι µοναδική. Τίποτα ανθρώπινο δεν είναι µοναδικό. Όλα γίνονται φριχτά κοινότοπα µε τον χρόνο. Ιδού το αδιέξοδο· αλλά ακριβώς σ’ αυτό το αδιέξοδο έχει η λογοτεχνία µια πιθανότητα να γεννηθεί.
«Ο Κούκος και τ΄ Αηδόνι» είναι οι δυο αιώνιοι μονότονοι δικαστές που σιγοψιθυρίζουν στο αυτί του νεοέλληνα της Βαβέλ, ότι η Ιστορία δεν ήταν εχτές-η Ιστορία είναι σήμερα. Όχι κατ΄ ανάγκη η ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά η Ιστορία του ανθρώπου που αγωνίζεται να βρει διέξοδο από την προδιαγεγραμμένη μοίρα του. Αυτό εξάλλου δεν προσπάθησαν ο Οιδίποδας, ο Οδυσσέας κι η Κασσάνδρα;
“Ο Κούκος και τ΄Αηδόνι” βασίζεται στην έρευνα, την παθιασµένη και παραπλανητική πορεία µέσα από ένα µωσαϊκό µαρτυριών, αφηγήσεων και γραπτών.
Σ’ αυτό το βιβλίο θα διαβάσουμε το πορτρέτο δυο Σμυρνέϊκων οικογενειών, των Κασαμπάληδων και των Λόντων και ταυτόχρονα την ιστορία της γειτονιάς τους Φασουλά, ειδικά της Οδός των Ρόδων, που μοιάζει με την ιστορία των Λόντων και των Κασαμπάληδων.
Έρωτας και θρησκεία, αγάπη και μίσος, ελληνοπούλα και τουρκόπουλο, ανοικτή σκέψη και προκαταλήψεις, φρικαλεότητες και σαδισμοί αποτελούν τα κομματάκια που συμπληρώνουν το πάζλ της Σμύρνης, που είναι η Μνήμη, το στίγμα, η πληγή, η Αλήθεια, η Φαντασίωση των απογόνων.
Πολύτιμο πολιτισμικό, και όχι μόνο, ντοκουμέντο ζωής.
Γραφή απολαυστική, σκέψη κοφτερή και νοήματα πολλαπλά.
Μια καθηλωτική ιστορία και ένα δεξιοτεχνικό λογοτεχνικό παζλ, καθώς εμπλέκει τον αναγνώστη στην αναζήτηση της αλήθειας μιας καταστροφής, ενώ παράλληλα θίγει τις απογοητεύσεις, για την μη απόδοση δικαιοσύνης, που φωλιάζουν στην καρδιά των απογόνων των Μικρασιατών.
Ένα βιβλίο απολύτως σαγηνευτικό, ικανό να συμπαρασύρει τον ευαίσθητο αναγνώστη, γραμμένο με μια βραδυφλεγή ένταση.
Μια κριτική ματιά, ενός… εντεκάχρονου συγγραφέα, του Εμμανουήλ Γιουβανόπουλου και η ανάδειξη της συγκίνησης, μέσα από το λιτό ύφος αφήγησης.
Ο μικρός και ευφυέστατος συγγραφέας γράφει ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα χαρμολύπης (αισθαντικό και γλυκόπικρο μαζί).
Ένα υποδειγματικό μυθιστόρημα και αξιόπιστη καταγραφή μιας ολόκληρης εποχής, όπου στο φόντο της ιστορίας μας υπάρχουν σημαίνοντα πρόσωπα και τοπία της Σμύρνης.
Ένα σπουδαίο βιβλίο που µαγεύει, συναρπάζει και προβληµατίζει.
Διαβάστε το.