Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία είναι ο τίτλος του νέου σας βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
1) Μπορούμε σε μια εποχή δασμών, παράλογων πλεονασμάτων, πληθωρισμού και πολέμων να φτάσουμε στην βιώσιμη κοινωνία;
Ζούμε σε μια εποχή, όπως μετά τη μεγάλη ύφεση του 1930 ή την κρίση του 1970, όπου η συναίνεση για θεμελιακά ζητήματα, όπως ο ρόλος των αγορών ή του κράτους, αμφισβητούνται. Η κρίση του ‘30 τελικά οδήγησε στην μεταπολεμική σοσιαλδημοκρατική συναίνεση, ενώ αυτή του ‘70 στη νεοφιλελεύθερη συναίνεση.
Το ζήτημα τώρα είναι τι θα πάρει τη θέση της νεοφιλελεύθερης συναίνεσης. Αυτή τη στιγμή καμία πολιτική δύναμη δεν φαίνεται να μπορεί να προωθήσει οποιαδήποτε συναίνεση με κάποια διάρκεια, δηλαδή ένα σχέδιο που γεφυρώνει τις απαιτήσεις των ελίτ με κάποιες από τις ανάγκες μερίδας των μεσαίων και λαϊκών στρωμάτων.
Ούτε ο Trump θα τα καταφέρει, όπως δεν τα κατάφερε ο Biden ή ο Scholz. Για αυτό ο υπότιτλος του βιβλίου είναι: στάσιμες οικονομίες, ασταθής πολιτική.
Το βιβλίο υποστηρίζει ότι η Αριστερά έχει μια ευκαιρία ακριβώς σε αυτό το μεταίχμιο. Η κλιματική κρίση φέρνει στην επιφάνεια θέματα παραγωγής και κατανάλωσης, θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Αν θέλουμε να σωθεί ο πλανήτης η πράσινη μετάβαση πρέπει να είναι δίκαιη και οι πολίτες να αισθάνονται ότι έχουν λόγο, ότι δεν λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις από ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα. Άρα είναι και θέμα ισχύος. Τα προβλήματα του κλίματος, η άνοδος των ανισοτήτων, η απαξίωση της πολιτικής είναι αποτέλεσμα μιας τεράστιας μεταστροφής ισχύος τα τελευταία σαράντα χρόνια υπέρ των ελίτ, των επιχειρήσεων ορυκτού πλούτου ή τεχνολογίας, του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι μπορούμε να βρούμε μια εναλλακτική συναίνεση χωρίς μια αντιστροφή ισχύος υπέρ του κόσμου της εργασίας και όλων αυτών που πλήττονται από το υπάρχον σύστημα εξουσίας.
2) Πως ορίζει ο συγγραφέας την βιώσιμη κοινωνία;
Στο βίβλο δίνω την εξής απάντηση από τον E P Thompson: “την εκ νέου ανακάλυψη, σε νέες μορφές, ενός είδους ‘εθιμικής συνείδησης’, στην οποία οι διαδοχικές γενιές βρίσκονται ξανά σε σχέσεις μαθητείας μεταξύ τους, στην οποία η ικανοποίηση από υλικά αγαθά παραμένει σταθερή (αν και πιο δίκαια κατανεμημένα) και μόνο η ικανοποίηση από πολιτισμικά αγαθά διευρύνεται». Στο βιβλίο αναλύω και το αίτημα της αποανάπτυξης και το ρόλο της τεχνολογίας σε μια βιώσιμη ανάπτυξη.
3) Στα της εσωτερικής πολιτικής επικαιρότητας θεωρείτε αρκεί το αίτημα να φύγει ο Κ. Μητσοτάκης – υπάρχει ένα ρεύμα μέσα στην κοινωνία έντονο πλέον.
Πως βλέπετε την εικόνα της κεντροαριστεράς και Αριστεράς ;
Το αίτημα έρχεται από τα κάτω και επηρεάζει τις αναλύσεις πολλών κομμάτων. Πράγματι έχουμε να κάνουμε με ένα καθεστώς με πολλά στοιχεία αυταρχισμού που υπηρετεί διάφορες ελίτ με αδιαφάνεια. Μια προοδευτική αριστερή εναλλακτική όμως δεν είναι μια εύκολη υπόθεση.
Πρώτον πρέπει το πρόγραμμά της να πείσει, να μπορεί δηλαδή να κερδίσει. Αυτό σημαίνει να είναι αξιόπιστο και ρεαλιστικό. Tο άθροισμα από μια σειρά δίκαιων κοινωνικών αιτημάτων – πχ για προσιτή στέγαση για όλους ή η στήριξη του ΕΣΥ – δεν ικανοποιεί αυτή την προϋπόθεση αν οι πολίτες αμφισβητούν ότι θα υπάρχουν οι πόροι για τέτοιες, και άλλες, παρεμβάσεις. Δεύτερον, πρέπει να πειστούν οι πολίτες ότι το βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα εντάσσεται σε ένα συνολικότερο αφήγημα – δεν πρόκειται δηλαδή μόνο για κάποιες σπασμωδικές και εφήμερες βοήθειες που είναι ευπρόσδεκτες αλλά δεν αλλάζουν την έλλειψη προοπτικής που αισθάνονται. Πρέπει δηλαδή να ξαναβρεθεί το νήμα της προόδου, η ιδέα ότι σιγά σιγά θα βελτιώνονται οι συνθήκες διαβίωσης και τουλάχιστον τα παιδιά μας θα έχουν καλύτερους μισθούς και συντάξεις, πιο ενισχυμένες κοινωνικές και πολιτιστικές υπηρεσίες από αυτές που είχαμε εμείς.
Άρα λέμε ναι σε συζητήσεις και κοινές πρωτοβουλίες σε όλα τα επίπεδα των δυνάμεων της Αριστεράς και της κεντροαριστεράς, αλλά οι δύο προϋποθέσεις που ανέφερα δεν είναι ούτε εύκολες ούτε μπορούν να ικανοποιηθούν γρήγορα.
4) Σε μια δήλωση σας είχατε τονίσει “αν θέλουμε να αποτρέψουμε την άνοδο της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς, χρειαζόμαστε λύσεις στα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων προκειμένου να αφαιρέσουμε την καύσιμη ύλη αυτής της τάσης”.
Αυτός ο ρόλος σε ποιες δυνάμεις αντιστοιχεί για αλλαγή εικόνας στην συνθήκη που επικρατεί, μιας και σήμερα διεξάγεται και στο πολιτικό σας υποκείμενο ( ΝΕΑΡ) μια συζήτηση για συνεργασίες;
Όπως είπα παραπάνω, από τη μια είναι απόλυτη ανάγκη να βρεθούν λύσεις για τα προβλήματα των πολιτών – ακρίβεια, στέγαση, υγεία κλπ – από την άλλη αυτό από μόνο του δεν φτάνει. Χρειαζόμαστε και ένα αφήγημα μεσομακροπρόθεσμο που θα πείσει όχι μόνο ότι η Αριστερά και η κεντροαριστερά μπορεί να δώσει μεγαλύτερη ανακούφιση σε κάποια μεσαία και λαϊκά στρώματα από ότι δίνει κάποιες φορές η ΝΔ, αλλά και ότι οι πιο βραχυπρόθεσμες μας προτεραιότητες συνδέονται με ένα πιο μακροπρόθεσμο και ελκυστικό σχέδιο.
Η Νέα Αριστερά έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Από τη μια μεριά δεν είναι σεχταριστική δύναμη – θέλει να προωθήσει και συζητήσεις και κοινή δράση με πολλά κόμματα του αριστερού πολιτικού ημισφαιρίου – αλλά ταυτόχρονα ξέρει ότι οι καιροί απαιτούν και πιο ριζοσπαστικές λύσεις.
Δεν αποτελεί σχέδιο το να τρώμε από τα έτοιμα – λίγο κοινωνικό κράτος εδώ, λίγο αναπτυξιακό κράτος εκεί και βρήκαμε τη νικηφόρα συνταγή. Δεν είμαστε σε αυτή τη φάση.