Βάσω Αμπελογιάννη• Διπλ.Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής
• Μέλος ΓΣ ΑΔΕΔΥ
Πάνος Χριστοδούλου• Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός
• MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας
• MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος
• Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών
• PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης,
• Μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΠΜΣ Τρόφιμα, Διατροφή και Μικροβίωμα της ιατρικής του ΔΠΘ
• Mέλος τριμελούς επιτροπής γιατρών ΓΝ Άρτας
Δυόμιση χρόνια πανδημίας. Το τελευταίο διάστημα μπορεί να έχει ξεχαστεί, όμως οι θάνατοι παραμένουν, όπως και η αγωνία για το παρόν και το μέλλον.
Εν αρχή ην ο τρόμος
Τον Μάρτιο του 2020, ένα (όχι και τόσο) τυχαίο γεγονός άλλαξε τελείως την καθημερινότητα και τα δεδομένα του παγκόσμιου και ως εκ τούτου και του ελληνικού σχηματισμού. Η εμφάνιση του sars cov 2, αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής των αστικών κέντρων και της σύγχρονης μαζικής παραγωγής τροφίμων, ανέδειξε τα όρια του «τέλους των ιδεολογιών».
Πρώτη καραντίνα
Το πρώτο άμεσο μέτρο ήταν το καθολικό «lockdown» προκειμένου να σταματήσει άμεσα η διασπορά του ιού και να «κερδηθεί χρόνος». Στον Δυτικό κόσμο βέβαια αυτό δεν ήταν ενιαίο. Κάποιες χώρες είτε δοκίμασαν άλλες μεθόδους (Σουηδία), κάποιες «άργησαν» (Βρετανία, ΗΠΑ) κάποιες εφάρμοσαν μερικό-ιδιότυπο «lockdown» (Γερμανία, Γαλλία). Η δύση λοιπόν φάνηκε τελείως απροετοίμαστη στην αντιμετώπιση ενός ζητήματος που όχι μόνο δε θα μπορούσε να αποφέρει (στην αρχή τουλάχιστον) κέρδος, αλλά θα απαιτούσε και δαπάνες για την αναδιαμόρφωση του συστήματος υγείας, το οποίο στα περισσότερα κράτη είχε αποσαθρωθεί και ιδιωτικοποιηθεί. Την άνοιξη του 2020 ψάχναμε για μάσκες, ψάχναμε για ιατρικό προσωπικό, ψάχναμε για κρεβάτια νοσηλείας, ψάχναμε για αντιδραστήρια, ψάχναμε για test, ψάχναμε να δούμε ποιος προηγείται: η ζωή ή η οικονομία, ψάχναμε να δούμε αν υπάρχει «ανοσία αγέλης», ψάχναμε για «φιλότιμο» και παίρναμε πολύ χειροκρότημα την περίοδο εκείνη.
Το πρώτο κύμα τουρισμού
Η κυβέρνηση αυτή δήλωνε το καλοκαίρι του 2020 ότι νικήσαμε τον ιό και είμαστε έτοιμοι για τα ναυτάκια τα ζουμπουρμούδικα. Η στήριξη στο Εθνικό σύστημα Υγείας «θα ήταν πεταμένα λεφτά». Το ίδιο μοτίβο ακολουθήθηκε και στην πολιτική για την δημόσια υγεία: ελάχιστα τεστ, ελάχιστοι έλεγχοι σε εργασιακούς χώρους, ανύπαρκτη ιχνηλάτιση. Σε ότι αφορά στα ΜΜΜ, η απάντηση ήταν ότι «το κόστος είναι μεγάλο» για επιπλέον δρομολόγια, επιπλέον υποδομές, επιπλέον προσωπικό.
Δεύτερη καραντίνα
Την περίοδο των διαδοχικών απαγορεύσεων που θυμίζουν πλέον διαγγέλματα κατοχικής περιόδου, παρατηρήθηκε μια σωρεία παλινωδιών από την κυβέρνηση: τη μία κολλάει στα σχολεία, την άλλη δεν έχει σημασία πόσους μαθητές έχει η κάθε τάξη, τη μία κολλάει στο συνωστισμό στις καφετέριες, την άλλη δεν κολλάει στο συνωστισμό στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τη μία δεν ξέρουμε αν κολλάει σε εκκλησίες και σε λιτανείες, την άλλη κολλάει σε πορείες, το βράδυ κολλάει πιο πολύ 9-5, όμως μετά τις 5 μάλλον κουράζεται ο ιός και πάει για ύπνο. Επίσης πολύ «επικίνδυνες» είναι οι πλατείες, όπου εκεί με πάνω από 9 άτομα κολλάει, όχι όμως οι αυλές των σχολείων, όπου με μέσο όρο 50 μαθητές δεν κολλάει. Με αυτά και αυτά η κατάσταση έφτασε πάλι σε οριακό σημείο και η κυβέρνηση έκανε το μόνο πράγμα που δε θα κόστιζε λεφτά, ένα δεύτερο lockdown.
Πάνω από τρεις συλλαμβάνεστε
Την περίοδο της δεύτερης καραντίνας το σχέδιο και οι προθέσεις της κυβέρνησης είχαν γίνει ξεκάθαρες. Τα πρώτα δείγματα αντίδρασης μεταφέρθηκαν από τις πύλες των νοσοκομείων στους δρόμους, οι οποίοι κατά τον τότε υπουργό Χρυσοχοΐδη είχαν γεμίσει αρρώστια. Ποιος ήταν όμως ο πραγματικός κίνδυνος; Με βάση έρευνα και αλγόριθμο του ινστιτούτου Max Planck, σε μια πορεία 1.000 ατόμων σε μια έκταση 50.000 τ.μ. (50μ. πλάτος δρόμου επί 1.000 μ. μήκος πορείας) ο κίνδυνος είναι της τάξης του 0.011% αν υπάρχει ένας φορέας και η πιθανότητα νόσησης στην περίπτωση του 0,011% είναι 10%, όταν σε ένα γραφείο 20 τ.μ. με 4 εργαζόμενους (πράγμα εντελώς συνηθισμένο) ο κίνδυνος μετάδοσης είναι 19% με 47% πιθανότητα να κολλήσει κάποιος. Το πρόβλημα όμως ήταν οι πορείες. Αυτή η λογική οδήγησε σε ένα κλίμα τρομοκρατίας και καταστολής με αποκορύφωμα τα περιστατικά στη Νέα Σμύρνη.
Το εμβόλιο και η ανοσία της αγέλης
Το βασικό ερώτημα που γεννήθηκε ήταν πως προέκυψε εμβόλιο στον ένα χρόνο (το προηγούμενο ελάχιστο ήταν 5 χρόνια). Καταρχήν η προκαταρκτική φάση της χορήγησης σε πειραματόζωα παρακάμφθηκε καθώς χρησιμοποιήθηκαν τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα από την έρευνα που γινόταν την προηγούμενη δεκαετία για τους SARS και MERS κορονοϊούς. Έπειτα οι υπόλοιπες τρεις φάσεις ξεκίνησαν ταυτόχρονα με πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά και πόρους, γεγονός που διευκόλυνε απίστευτα την έρευνα. Άρα μήπως αντί να αναρωτιόμαστε γιατί αυτή τη φορά έγιναν όλα τόσο γρήγορα, θα ήταν καλύτερα να ρωτάμε γιατί δε γινόταν και το προηγούμενο διάστημα; Μήπως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε γιατί δεν υπάρχουν οι απαραίτητες δαπάνες για την κοινωνική ιατρική έρευνα; Το αντιεμβολιαστικό κίνημα βέβαια βοήθησε στο να αποπροσανατολιστεί η συζήτηση και η κυβέρνηση βρήκε την ευκαιρία να κρύψει την επιλογή της για μη ενίσχυση του ΕΣΥ πίσω από την ανοσία της αγέλης, η οποία μετά και την μετάλαξη δέλτα και όμικρον αποδείχτηκε παραμύθι.
Η κατάσταση στην οποία αφέθηκε το ΕΣΥ
Η κυβέρνηση υλοποίησε το «εμβολιαστικό σχέδιο» με το ελάχιστο κόστος από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού και υποδομών, βγάζοντας από την μύγα ξύγκι, δηλαδή με το προσωπικό και τις δομές του ΕΣΥ: πραγματικό έργο με εικονικούς αριθμούς, σε εικονικές/παράλληλες δομές, με εικονικό/παράλληλο προσωπικό. Στην πραγματικότητα ήταν η αρχή της μετατροπής του ΕΣΥ σε σύστημα διαχείρισης μιας νόσου ακόμη και για τον εμβολιασμό και μιας πρωτοφανούς εκμετάλλευσης των υγειονομικών, κερδίζοντας άπειρα και από την υπεραξία της εργασίας τους αλλά και από την κοινωνική υπεραξία του λειτουργήματος τους. Τα εύκολα θύματα βέβαια σε αυτή την ιστορία μέσα στο ίδιο το ΕΣΥ, είναι οι συνήθεις ύποπτοι: επικουρικό προσωπικό, ειδικευόμενοι/αγροτικοί, νοσηλευτές, διοικητικοί, όμηροι σε ένα σύστημα που όλο ζητάει να «βάλουν πλάτη» χωρίς να δέχεται ούτε να τους μονιμοποιήσει ούτε να τους ενισχύσει με νέο προσωπικό.
Ο πόλεμος και η ενεργειακή κρίση
Η ενεργειακή κρίση σε συνδυασμό με την εξέλιξη του πολέμου Ουκρανίας Ρωσίας σε συνδυασμό με την διαχείριση της πανδημίας έκανε αυταπόδεικτο το τέλος του «τέλους της ιστορίας» , παρόλαυτα οι κυβερνήσεις επέμειναν στη λογική της κάλυψης των αδιεξόδων πίσω από έναν νέο κίνδυνο, ένα νέο εχθρό. Η «Δύση», λοιπόν, δεν προσπαθεί να σωθεί από τη Ρωσία, αλλά από την ίδια της την αποτυχία, ώστε να αποφύγει, μαζί με πολλά άλλα, και τον απολογισμό της τελευταίας διετίας. Χρέος μας είναι να μη την διευκολύνουμε και να μη χαθούμε στον πυκνό καπνό που χρησιμοποιούν ως προπέτασμα.
Η αρχή του τέλους ή το τέλος της αρχής (;)
Μετά από δυόμιση χρόνια και πέντε κύματα πανδημίας ο κορονοϊός δε νικήθηκε, απλά κάνει διάλειμμα για καλοκαίρι. Η κυβέρνηση δεν στήριξε σε κανένα βαθμό το ΕΣΥ: όχι μόνο δεν έγιναν προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, αλλά προέκυψαν και πολλές αποχωρήσεις είτε λόγω των συνθηκών εργασίας, είτε λόγω της αναστολής εργασίας, είτε λόγω συνταξιοδοτήσεων. Όχι μόνο δεν αυξήθηκαν οι δαπάνες για την υγεία, αλλά δυο συνεχόμενα χρόνια στον προϋπολογισμό οι δημόσιες δαπάνες στον τομέα αυτό μειώνονται δραστικά. Οι κλίνες που λειτουργούν σαν μονάδες λοιμωδών στην τρομακτική τους πλειοψηφία έχουν προκύψει από μετατροπές άλλων υφιστάμενων κλινών σε κλίνες λοιμωδών, με τον κίνδυνο τα Νοσοκομεία του ΕΣΥ να γίνουν (αν δεν έχουν ήδη γίνει) Νοσοκομεία μίας νόσου για την αντιμετώπιση της Covid19, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις λαϊκές ανάγκες. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και οι δομές της εγκαταλείφτηκαν στην μοίρα τους και ούτε μπόρεσαν να παίξουν τον ρόλο τους. Όλο αυτό το διάστημα πακτωλός δημόσιου χρήματος κατευθύνθηκε στα σώματα ασφαλείας και στην Αστυνομία, τόσο σε έμψυχο δυναμικό, όσο και σε εξοπλισμό, αντικατοπτρίζοντας το πως αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση αυτή, την επίλυση μιας υγειονομικής κρίσης. Ένα μεγάλο επίσης κομμάτι οικονομικής ενίσχυσης αφορούσε τα ΜΜΕ. Καταστολή και επικοινωνιακή πολιτική.
Άρα τελικά όλα αυτά που αναφέρθηκαν, αποσπάσματα από την αρθρογραφία των δύο τελευταίων ετών, όλη αυτή η διετία δεν είναι η αρχή του τέλους της πανδημίας, ούτε προφητείες, αλλά το τέλος της αρχής ενός post apocalyptic καπιταλισμού, βγαλμένο από έργα επιστημονικής φαντασίας. Οι πόλεις γίνονται πιο ασφυκτικές και πιο χαοτικές, η διατροφή πιο πλαστική, η υγεία ίσα ίσα για να μη πεθάνει το εργατικό δυναμικό, ακόμα και το ρεύμα πλέον θεωρείτε πολυτέλεια. Θα μπορούσε να είναι και η ταινία Brazil, το διήγημα 1984, το video game Last of us. Δυστυχώς είναι όμως η πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που για να ζήσεις και όχι απλά να επιβιώσεις, πρέπει να είσαι από αστός και πάνω. Σε αυτό τον νέο κόσμο ο κορονοϊός είναι μόνο η αρχή, θα ακολουθήσουν και άλλες πανδημίας είτε από τροφιμογενείς λοιμώξεις λόγω της αλόγιστης μαζικής παραγωγής με χρήση αντιβιοτικών είτε λόγω του λιωσίματος των πάγων με την εμφάνιση αρχαίων μικροβίων. Και όσο η ποιότητα ζωής υποβαθμίζεται, άλλο τόσο θα περιορίζεται ο χώρος των εργαζομένων. Δυστυχώς και πάλι το ημερολόγιο καραντίνας δεν τελειώνει, τελειώνει μόνο το πρώτο του κεφάλαιο.