Στο λυκαυγές του 2022, οι σκέψεις διακατέχονται η μια την άλλη ειδικά σε μια χρονιά -τη δεύτερη συνεχόμενη- από τις πιο δύσκολες και ζόρικες των τελευταίων δεκαετιών.
Η ζωή μας άλλαξε ριζικά όπως και ο κόσμος όλος και η Covid-19 μας έβαλε σε μια νέα «κανονικότητα» χωρίς τις σταθερές του παρελθόντος.
Η πανδημία σάρωσε κεκτημένα, αντιλήψεις, συμπεριφορές, συνήθειες και τρόπο σκέψης και έθεσε νέα διλήμματα στα πεδία της ιατρικής, της ηθικής, της φιλοσοφίας, της οικονομίας, της πολιτικής και της κοινωνίας.
Η κρίση που βιώνουμε μας φώτισε πτυχές της ζωής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής που είχαν τεθεί στο περιθώριο τις τελευταίες δεκαετίες και δεν θεωρούνταν ελκυστικές προς συζήτηση. Όμως η ζωή τα έφερε έτσι που μπήκαν με ένταση στο τραπέζι του διαλόγου. Κυρίως μας έδωσε την δυνατότητα του αναστοχασμού.
Τέτοιες ημέρες πολλοί λένε για την αναγκαία περισυλλογή που πρέπει να γίνεται με την έλευση του έτους και τους στόχους που βάζουμε. Πολλά ερωτήματα μπαίνουν στο τραπέζι: Τι μας αφήνει ως κληρονομιά ο κορωναϊός; Τι αλλάζει στη ζωή μας και πόσο; Η κανονικότητα, όταν αυτή επιστρέψει, τι χαρακτηριστικά θα έχει;
Σίγουρα οι περισσότεροι θα έχετε κατά καιρούς σκεφτεί τι έρχεται στο μέλλον και πως θα είναι η ζωή μας από εδώ και πέρα. Και το ανησυχητικό είναι ότι η πλειοψηφία βλέπει το μέλλον «μαύρο». Οι αρνητικές σκέψεις υπερτερούν και απουσιάζει η θετική προοπτική και η αισιόδοξη νότα.
Η έλευση των εμβολίων ήταν ένα θετικό μήνυμα, παρά το γεγονός ό,τι αρκετοί το αρνούνται, και εξαρτάται πως βλέπει κανείς το ποτήρι, ή μισογεμάτο ή μισοάδειο.
Η άμεση σταδιακή επαναφορά σε μια μορφής κανονικότητα είναι ζήτημα «ζωής και θανάτου» για την οικονομία και κατ’ επέκταση για την κοινωνία.
Οφείλουμε στους εαυτούς μας να το δούμε μισογεμάτο, με αισιοδοξία, ελπίδα και θετική διάθεση για το μέλλον.
Είναι χρέος μας να γκρεμίσουμε την αίσθηση περί επικράτησης μιας δυστοπικής πραγματικότητας και να προστατεύσουμε και αναδείξουμε σταθερές αξίες της ανθρωπότητας, όπως π.χ. η αλληλεγγύη.
Παράλληλα οφείλουμε να αλλάξουμε την αρχιτεκτονική στο πεδίο της οικονομίας, της κοινωνικής πολιτικής, κ.α. Π.χ. δεν μπορεί να συζητάμε για το μετά την πανδημία χωρίς την οικοδόμηση ενός νέου Εθνικού Συστήματος Υγείας ή δεν μπορεί να μην δούμε πως η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την έλευση πανδημιών, ακόμα και πιο θανατηφόρων από την Covid-19.
Η κρίση, με βάση και τα εγχειρίδια διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων, πρέπει κάποια στιγμή να τελειώσει. Το ερώτημα που τίθεται είναι σε ποιο σημείο ο έχων το γενικό πρόσταγμα κηρύσσει το τέλος της κρίσης. Η παρατεταμένη παραμονή στο σημερινό καθεστώς, αν και είναι σωτήριο για λόγους δημόσιας υγείας, δεν βοηθάει από πολλές πλευρές την οικονομική δραστηριότητα.
Η οικονομία πρέπει να δουλέψει για να σωθεί ότι μπορεί να σωθεί από εδώ και πέρα. Η κοινωνία πρέπει να σταθεί όρθια με κάθε τρόπο και να μην υπάρξει κατρακύλισμα στις συνθήκες της δεκαετίας που πέρασε.
Η άμεση σταδιακή επαναφορά σε μια μορφής κανονικότητα είναι ζήτημα «ζωής και θανάτου» για την οικονομία και κατ’ επέκταση για την κοινωνία.
Είναι βέβαιο ότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει εξαιτίας της κρίσης. Η επιστροφή σε καταστάσεις πριν από την κρίση αποκλείεται. Οι αλλαγές είναι πολλές και ραγδαίες σε όλα τα επίπεδα. Οι αλλαγές αυτές είναι βαθιές και ριζικές. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν οι αλλαγές αυτές πηγαίνουν προς τη σωστή κατεύθυνση.
Το βασικό είναι ότι μια κρίση δεν μπορεί να διαχωρίζει την οικονομία από την υπόλοιπη κοινωνία. Και η παρούσα πανδημία άλλαξε σε πολύ μεγάλο βαθμό και την οικονομία και την ίδια την κοινωνία. Σε σημαντικό βαθμό καταστρέφει το παλαιό και διαμορφώνει ένα νέο σύστημα, κοινωνικό και οικονομικό.
Το ζητούμενο είναι κατά πόσο αυτό το νέο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα, που είναι αλληλένδετα, θα πλήξει και τα δικαιώματα, ατομικά και κοινωνικά και σε ποιο βαθμό. Η απρόσμενη και λογική σιωπή, δεν σημαίνει και αποδοχή των όσων προωθούνται σε πολλά επίπεδα.
«Όλα τα πράγματα αλλάζουν, κι εμείς αλλάζουμε μαζί μ’ αυτά» (Omnia mutantur, nos et mutamur in illis) έλεγαν οι Ρωμαίοι και με αυτό το ρητό ας αναστοχαστούμε το μέλλον και πως πρέπει αυτό να είναι σε ένα καλύτερο περιβάλλον, πιο ανθρωποκεντρικό.